DIE PASTORALE VERSORGING VAN ’N GESIN MET ’N ERG GESTREMDE KIND
Daniel Jacobus de Kock
B.A., Th.B.
Skripsie voorgelê vir die gedeeltelike nakoming van die vereistes vir die MTh-graad in Pastoraal (Fakulteit Teologie) aan die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys
Studieleier: Prof. Dr. G.A. Lotter
Potchefstroom
November 2003
VOORWOORD
My opregte dank en waardering aan:
- My studieleier Prof. G.A. Lotter vir vriendelike en bedagsame begeleiding.
- Personeel van die Teologiese- sowel as die Ferdinand Postma Biblioteek van die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys vir professionele diens en hulpvaardigheid.
- Familie en vriende wat my met aanmoediging en gebede asook praktiese hulp soos taalversorging en proeflees bygestaan het.
- Venita asook ons kinders, Danie, Izak en Janien, wat tydens my studie heelwat aanpassings en opofferings moes maak en my deurgaans met liefdevolle hulp en ondersteuning bygestaan het.
- Dirco, ons elf jarige “Angelman Sindroom”-seun, wat aanleiding tot hierdie studie gegee het. Al kan hy nie praat nie, gebruik die Here hom op ’n besondere manier binne en selfs buite ons gesinsopset.
- Die kerkraad van die Gereformeerde Kerk Pietersburg-Suid wat my die geleentheid gegee het om hierdie studie te voltooi.
- Die lidmate van die Gereformeerde Kerk Pietersburg-Suid vir begrip, belangstelling, en voorbidding.
Alle dank en eer aan ons hemelse Vader vir genade en krag om daagliks in sy diens te staan en ook om deur hierdie studie diensbaar te kan wees.
Danie de Kock.
November 2003.
INHOUDSOPGAWE
Bladsy
HOOFSTUK 1
INLEIDING.................................................................................................. 1
1.1 Aktualiteit.................................................................................... 1
1.2 Definisie van terme wat gebruik word.......................................... 2
1.2.1 Pastorale versorging.................................................................. 2
1.2.2 Gesin.......................................................................................... 3
1.2.3 Erg gestremde kind..................................................................... 3
1.2.3.1 Gestrem.................................................................................................... 3
1.2.3.2 Erg gestrem.............................................................................................. 4
1.3 Probleemstelling........................................................................... 4
1.3.1 Situasie met betrekking tot ‘n erg gestremde kind in die gesin... 4
1.3.2 Geloofsdimensie......................................................................... 6
1.3.3 Skrifverwysings na gestremdheid................................................ 7
1.3.4 Hunkering na die herstel van die erg gestremde kind................... 8
1.3.5 Leemtes in die bestaande literatuur........................................... 8
1.4 Navorsingsvraag........................................................................ 8
1.5 Doelstelling en doelwitte........................................................... 9
1.5.1 Doelstelling.................................................................................. 9
1.5.2 Doelwitte..................................................................................... 9
1.6 Sentrale teoretiese argument....................................................... 9
1.7 Metodologie................................................................................. 9
1.8 Hoofstukindeling.......................................................................... 10
HOOFSTUK 2 BASISTEORETIESE PERSPEKTIEWE................................... 12
2.1 Inleiding...................................................................................... 12
2.1.1 Doelstelling................................................................................. 12
2.1.2 Identifisering van toepaslike Skrifgedeeltes................................ 13
2.2 Eksegese van die betrokke Skrifgedeeltes................................. 14
2.2.1 Skepping........................................................................................ 14
2.2.1.1 Genesis 1:26 en 27 (God skep die mens).............................................. 14
2.2.1.2 Eksodus 4:11 (God se optrede).............................................................. 18
2.2.1.3 Psalm 139:13 - 16 (Deur God gevorm).................................................. 21
2.2.2 Sondeval..................................................................................... 23
2.2.2.1 Genesis 3 (Sondeval)............................................................................ 23
2.2.2.2 Ps 69:24 en 25 (Deur mense vervloek?)................................................ 25
2.2.3 Verlossing................................................................................... 28
2.2.3.1 Luk 13:11 en 16 (Geteister deur ‘n bose gees?).................................... 28
2.2.3.2 Joh 9:2 (Sodat die werke van God gesien kan word)............................. 31
2.2.3.3 2 Kor 12:7b – 9 (Die krag van Christus is my beskutting)...................... 34
2.3 Samevatting................................................................................ 39
HOOFSTUK 3 METATEORETIESE PERSPEKTIEWE ..................................... 41
3.1 Inleiding......................................................................................... 41
3.1.1 Doelstelling.................................................................................... 42
3.1.1.1 Doelwitte.................................................................................................. 42
3.1.1.2 Verdeling.................................................................................................. 42
3.1.1.3 Metode..................................................................................................... 42
3.1.1.3.1 Empiriese studie........................................................................... 42
3.1.1.3.1.1 Werkswyse..................................................................................... 42
3.1.1.3.1.2 Motivering om die ongestruktureerde pers. onderhoud te gebruik 44
3.2 Metateoretiese perspektiewe op die invloed van ’n erg
gestremde kind op ’n gesin........................................................... 46
3.2.1 Die aanvanklike en/of realiteitskrisis.............................................. 47
3.2.1.1 Skok ........................................................................................................ 49
3.2.1.2 Ontkenning.............................................................................................. 50
3.2.1.3 Depressie................................................................................................ 50
3.2.1.4 Onttrekking.............................................................................................. 51
3.2.1.5 Rou.......................................................................................................... 51
3.2.1.6 Skuld(gevoelens)..................................................................................... 52
3.2.1.7 Woede..................................................................................................... 52
3.2.1.8 Vrees....................................................................................................... 53
3.2.1.9 Onderhandeling (“bargaining”)............................................................... 53
3.2.1.10 Aanvaarding.................................................................................. 54
3.2.2 Die voortdurende krisis.................................................................. 55
3.2.2.1 ‘n Chroniese rouproses........................................................................... 55
3.2.2.2 Gestigmatiseer en dus geïsoleer............................................................ 56
3.2.2.3 Sélf-gestigmatiseer................................................................................. 57
3.2.2.4 ‘n Sisteem van “stuck-together, rather than together”…………………… 58
3.2.2.5 Stres as gevolg van tallose praktiese laste............................................ 59
3.2.2.6 ’n Geloofskrisis....................................................................................... 60
3.2.3 Die krisis van die toekoms............................................................ 61
3.3 Metateoretiese perspektiewe op die pastorale
versorging van ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind....................... 62
3.3.1 Inleiding........................................................................................ 62
3.3.2 Die aanvanklike krisis..................................................................... 64
3.3.3 Die voortdurende krisis.................................................................. 65
3.3.3.1 Die hele gesin word belas........................................................................ 65
3.3.3.2 Dit bly ‘n komplekse situasie.................................................................... 66
3.3.3.3 Daar is ontwikkeling................................................................................. 67
3.3.3.4 Begeleiding om sin in lyding te beleef...................................................... 67
3.3.3.5 Begeleiding om die ondersteuning van mede-gelowiges te ervaar.......... 69
3.3.4 Die krisis van die toekoms............................................................. 70
3.4 Samevatting................................................................................... 71
HOOFSTUK 4 PRAKTYKTEORETIESE PERSPEKTIEWE ............................. 74
4.1 Inleiding....................................................................................... 74
4.2 Doelstelling................................................................................. 74
4.3 Die wese van pastorale versorging............................................. 74
4.4 Pastorale begeleidingsverhouding.............................................. 75
4.5 Pastorale proses van begeleiding ........................................... 76
4.5.1 Skematiese integrasie van basisteoretiese perspektiewe
met metateoretiese perspektiewe............................................ 76
4.5.2 Pastorale riglyne......................................................................... 77
4.5.2.1 Tydens die aanvanklike krisis.................................................................. 77
4.5.2.2 Tydens die voortdurende krisis............................................................... 82
4.5.2 3 Tydens die krisis van die toekoms........................................................... 85
4.6 Samevatting.................................................................................. 89
4.7 Algemene praktiese wenke aan pastor of medegelowige........... 92
HOOFSTUK 5 BEVINDINGS........................................................................... 93
Terreine vir moontlike verdere stydie.............................................................. 101
Opsomming..................................................................................................... 102
Trefwoorde........................................................................................................ 103
Summary........................................................................................................... 104
Key words.......................................................................................................... 105
Bibliografie...................................................................................................... 106
Bylae A......................................................................................................................... 115
HOOFSTUK 1
Inleiding
1.1 Aktualiteit
Wanneer ‘n ouerpaar uit die mond van ‘n mediese spesialisdie nuus hoor dathulle kindjie wat veronderstel was om soos ander kinders,normaal te wees, gestrem is, is dit ‘n geweldige skok. Die ouerpaar is dan in werklikheid getraumatiseer. Dit het min of meer dieselfde gevolge as om ‘n doodstyding te ontvang. Daarom gaan die ouers deur dieselfde fases van rou en hartseer (Guild-Smith,1983:150; Breukelman et al., 1977:11; Ikeler, 1990:234).
Wat die saak egter bemoeilik, is die feit dat die ouers daagliks, en selfs in ‘n toenemende mate, aan hierdie hartseer feit herinner word. Die volgende woorde in ‘n “brief” van ‘n ma aan haar erg gestremde kind illustreer iets van hierdie voortdurende trauma:
“With great regrets and self-reproach, I confess having you for a daughter has been the single greatest heartbreak and disappointment of my life. Nothing can ever cause me so much personal grief. Nothing can ever break my heart in the way your life has” (Giesecke, 2001: xxvi).
Naseef (2000), wat self ‘n gestremde kind het, wys in ‘n artikel daarop dat die versorging van ‘n gestremde kind vir ouers ‘n voortdurende trauma is:
“Children with special healthcare needs can be wonderfully endearing and loveable. They readily evoke our compassion. Simultaneously they can drain their parents to unfathomable lengths and be very difficult to live with from day to day… Sometimes a sick baby will keep you up all night. You worry and you check to see that your infant is still breathing. What if your child never got better? What if all the love and the best medical care didn’t change that—but your child lived? Who would you become? What if you had a child like Steven who reportedly had up to 30 seizures in a single day? I can tell you that it is a grief like no other. It will take you places you never wanted to go. It feels like your baby died, but the crib is not empty. Your dream of a healthy child would certainly shatter”(Naseef, 2000).
Ouers se aanvanklike reaksies wat wissel van skok, woede, rou en teleurstelling kan lei tot meer patologiese neurotiese reaksies soos depressie, gevoelens van skuld, selfblaam en ontoereikendheid. Hierdie gevoelens manifesteer weer op hulle beurt in gedragsverskynsels soos onttrekking, ontkenning, verwerping van die kind en selfs vyandigheid teenoor God (Joubert, 1986:2).
Min predikante of beraders beskik regtig oor voldoende kennis en ervaring om met gesinne van ernstig gestremde kinders te werk. Die volgende aanhaling uit ‘n studie wat in Amerika gedoen is, skets iets van die aktualiteit:
“He shook his fist toward heaven and cried out: ‘Why God?’ No, this was not the father of the misshapen baby. This was the pastor!” (Breukelman et al. 1977:5)
Gesinne word as gevolg van onbeholpenheid van predikante, beraders, familie en vriende, meestal aan hulle eie lot oorgelaat en moet maar self worstel om sin en betekenis aan hulle situasie te probeer gee (Guild-Smith, 1983:159).
1.2 Definisie van terme wat gebruik word
1.2.1 Pastorale versorging
Volgens Louw (1993:3) word die term pastoraat gewoonlik gebruik in aansluiting by die Bybelse herdermotief. Die herder-kuddemodel is nog altyd gesien as die uitdrukking van God se liefdevolle toegeneentheid tot die mens. Die Latynse term pastor beteken herder en sluit daarom in die eerste plek aan by die vele plekke in die Skrif waar daar na God as Herder (Gen 28:15; Ps 23:1; Jes 40:11; Eseg 34:12) en Jesus Christus as die goeie Herder (Joh 10:11) verwys word. In die tweede plek word God se diensknegte, wat opdrag het om sy volk te versorg, ook “herders” genoem. In dié opsig is die herderlike verantwoordelikheid, soos wat daarna in onder andere Eseg 34:1-6 en Hand 20:28 verwys word, van belang (vgl. Adams, 1973:11). Net soos God as die groot Herder sy kudde beskerm en versorg, verwag Hy van sy dienaars in die kerk om as onderherders op te tree. Hierdie herders, wat Hy aanstel, moet op sy gesag en met sy liefde hulle herderlike werk in sy kudde doen (Hand 20:28 en Ef 4:11 en 12).
Heitink (1977:75) gee die volgende definisie aan die term pastoraat:
“Onder pastoraat als hulpverlening verstaan wij, dat een pastor een helpende relatie aangaat met mensen om – in het licht van het evangelie en in verbondenheid met de gemeente van Christus – met hen een weg te zoeken in geloofs- en levensvragen”.
Die doel van pastorale versorging het te doen met die troos-effek van God se nabyheid, teenwoordigheid en identifikasie met die menslike nood. Pastorale versorging is dus in die eerste plek ‘n verbondsmatige ontmoeting waar God se beloftes van heil en sy oproep tot geloofsvertroue op so ‘n manier aan sy verbondsvolk in nood bedien word dat dit tot sinvolle begrip en lewende hoop aanleiding gee en uiteindelik tot geloofsvolwassenheid lei (Louw, 1993:84).
1.2.2 Gesin
‘n Gesin is ‘n groep nouverwante persone bestaande uit die ouers (ook wel net een ouer) en ‘n kind of kinders (HAT:275). Die ontstaan en voortbestaan van ‘n gesin is volgens Calvyn (1979c:110) egter nie ‘n blote toevalligheid nie. God lei man en vrou na mekaar toe (Matt 19:4-6) en gee aan hulle kinders soos dit Hom behaag: “Seuns is geskenke van die Here, kinders word deur Hom gegee” (Ps 127:3).
1.2.3 Erg gestremde kind
1.2.3.1 Gestrem
Volgens Joubert (1986:12) is gestremdheid “ ‘n nadeel vir ‘n gegewe individu as gevolg van ‘n gebrek of onvermoë wat verhoed, of ‘n beperking plaas, op ‘n rol wat andersins vir ‘n individu normaal sou wees”.
1.2.3.2 Erg gestrem
Vir die doel van hierdie studie verwys die term erg gestrem na ’n situasie waar ‘n kind in ‘n meer ernstige graad sowel fisies as verstandelik gestrem is. Omdat daar by sowel fisies as verstandelik gestremde persone verskillende grade van gestremdheid voorkom, is dit moeilik om lyne te trek of definitiewe grade te bepaal. Op fisiese vlak gaan dit vir die doel van hierdie studie oor kinders wat fisiese versorging nodig het omdat hulle hulleself nie kan help nie. Op verstandelike gebied beteken dit dat die betrokke kind se I.K. waarskynlik onder 35 - 40 sal wees. So ‘n kind is nie opvoedbaar nie en ook nie regtig in staat om skolasties te vorder nie en moet daarom tuis of in ‘n versorgingsentrum geakkommodeer word (Joubert, 1986:11).
1.3 Probleemstelling
1.3.1 Situasie met betrekking tot ‘n erg gestremde kind in die gesin
‘n Gestremde kind dwing ‘n hele gesin tot ‘n heroriëntasie, sowel in hulle persoonlike as gesinslewe. Afhangende van die aard en mate van gestremdheid moet die kind op ‘n bepaalde manier en intensiteit versorg word. Indien ‘n kind net aan een arm of been gestrem is of miskien blind of doof is, benodig so ‘n kind ‘n ander vlak van versorging as ‘n kind waarvan die hele liggaam as gevolg van breinskade spasties is.
In die eerste geval leer so ‘n kind veel makliker om met sy gestremdheid saam te leef en later selfs tot ‘n baie groot mate onafhanklik te wees en uiteindelik selfs ‘n suksesvolle beroep te beoefen. So ‘n kind ervaar wel frustrasie en spanning omdat hy besef dat hy anders as ander kinders is. Hierdie toestand vra baie geduld, kalmte en wysheid van die ouers. Vanweë die voortdurendheid van die toestand, plaas dit heelwat spanning op die gesin.
In die tweede geval, waar ‘n kind fisies sowel as verstandelik (erg) gestrem is, is daar geen alternatief nie, behalwe 24-uur toesig en versorging teen hoë koste en met baie moeite. Die erg gestremde kind begryp waarskynlik nie wat sy situasie is nie, en daarom is hy volledig van die res van die gesin vir versorging afhanklik.
Uit persoonlike ervaring van die navorser met so ‘n situasie in die huishouding is dit ‘n gegewe dat wanneer ouers besluit om hulle erg gestremde kind tuis as deel van die gesin te versorg, dit werklik groot opofferings vra. Versorging neem baie tyd in beslag. Boonop is die versorging emosioneel uitputtend omdat ouers die kind jammer kry, frustrasie ervaar en soms moedeloos word. Die huishouding moet uit die aard van die saak aangepas word om die gestremde kind te akkommodeer. Hierdie aanpassings strek van die mediese versorging, wat spesiale medikasie insluit, asook fisioterapie, tot spraakterapie en arbeidsterapie. Verdere aanpassings soos spesiale toegange, handvatsels, relings en so meer aan die fisiese omgewing waar die kind versorg word, is ook noodsaaklik. Spesiale reëlings moet gemaak word, bloot net om uit te gaan of te gaan fliek of vriende te besoek. Vakansies of selfs net ‘n piekniek-uitstappie verg spesiale beplanning en kan nooit normaal verloop nie.
Persoonlike ervaring van die navorser en sy gesin bevestig die feit dat ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind daagliks worstel met hierdie byna bomenslike las wat uiteindelik die hele gesin “gestrem” laat. Wat uiteindelik gebeur, is dat al die hartseer, spanning en en frustrasie, wat die kind veronderstel is om te ervaar, na die hele gesin gekanaliseer word. Die gesinslede moet daagliks na die “gesukkel” van liggaamlike en verstandelike beperkings kyk en dit ook op een of ander manier hanteer. Die navorser se vrou het al verskeie kere die opmerking gemaak: “As jy ‘n gestremde kind het, hou jy nooit weer op met huil nie. Jy huil as die gestremde kind bly lewe; jy huil as hy doodgaan; jy huil as hy weggaan en jy huil as hy by jou bly.”
Elke geval is egter uniek en moet daarom indiwidueel beoordeel word.
Sommige ouers verkies uiteindelik ‘n inrigting wat goed ingerig is en oor opgeleide personeel beskik om die versorging te hanteer. Dit skep egter weer nuwe probleme ten opsigte van skuldgevoelens en selfverwyt wat weer tot persoonlikheidsprobleme, huweliksprobleme en finansiële probleme kan lei. Daarom sê Rule (1983:144) versorging in ‘n inrigting “... sal in sekere gevalle moontlik, wenslik of selfs nodig wees, maar ook hier sal ‘n mens beslis eers die hulp van die professionele persone wat hiervoor opgelei is, vir raad moet inroep”.
Dat ouers, jare nadat hulle so ‘n kind in ‘n inrigting geplaas het, nog steeds met ‘n skuldgevoel worstel, word duidelik uit die volgende woorde van ‘n moeder:
“During the thirteen years Sheri lived at CCH, I tried to hide what I believed myself to be behind the facade of the involved, committed parent. Inside , I believed I was a bad mother for having placed Sheri outside our home” (Giesecke, 2001:98).
1.3.2 Geloofsdimensie
Bogenoemde moeder se selfverwyt was vir jare lank ‘n verterende vuur nieteenstaande die feit dat professionele mense ‘n duidelike aanbeveling in hierdie verband aan die ouers gedoen het:
“Your baby has infantile myoclonic seizures. She wil never walk or talk. She is probably blind and deaf. She is so severely retarded that she will never be able to give love or receive love. My recommendation to you is that you place her in an institution and forget that she ever existed” (Giesecke, 2001: 47).
Uit bogenoemde aanhalings asook persoonlike ervaring moet dit as ‘n onafwendbare realiteit gestel word dat die versorging van ‘n erg gestremde kind in ‘n gesin gepaard gaan met vele emosionele probleme en geloofsworsteling (Stolk en Kars, 1998: 217).
Uit vorige navorsing wat gedoen is, blyk dit dat daar beslis groot leemtes bestaan ten opsigte van die pastorale bediening aan gesinne met gestremde kinders. Ouers voel byna deurgaans afgeskeep en verwaarloos (Stolk en Kars 1998:11; Heystek, 1998:79 - 84).
Skynbaar is dit juis op geloofsvlak waar gesinne versterking soek om die situasie te hanteer. “We found, in our own national study, that parents’ personal beliefs were the most often used coping strategy” (Turnbull et al. aangehaal deur Ikeler, 1990:239). Hy maak op grond daarvan die volgende stelling: “Pastoral care in regard to theodicy can be a key factor in the psycho-sociological health of disabled families” (Ikeler, 1990:239)
1.3.3 Skrifverwysings na gestremdheid
Gelowiges soek uit die aard van die saak eerste na antwoorde uit die Skrif. Met die eerste oogopslag lyk dit egter nie of die Skrif baie positief oor gestremdheid berig nie. Die gestremdes word as die afhanklikes en die bejammerenswaardiges beskryf. Hulle ly onder die sonde of hulle word deur bose geeste geteister. Hulle mag moontlik selfs onder die vloek van God staan.
Die volgende is enkele voorbeelde waar na gestremdheid in die Skrif verwys word:
· Koning Dawid het vir Mefiboset versorg omdat hy hom waarskynlik jammer gekry het: “Mefiboset, wie se voete gebreklik was, het in Jerusalem gebly, want hy het van toe af by die koning aan huis geëet” (2 Sam 19:13).
· Gestremdheid word as ‘n vloek van God beskou. In Ps 69:24 en 25 vra Dawid vir die Here om sy vyande te vervloek: “Laat hulle stokblind word, laat hulle gebreklik word.”
· Gestremdheid word selfs ook in die Bybel met die werking van ‘n bose gees in verband gebring: “Daar was ook ‘n vrou wat al agtien jaar lank gely het onder ‘n bose gees wat haar heeltemal verswak het. Sy was krom getrek en kon glad nie meer regop kom nie” (Luk 13:11).
· Daar word ook skynbaar ‘n verband gelê tussen sonde en gestremdheid: Sy dissipels vra Hom toe: “Rabbi, deur wie se sonde is dit dat hierdie man blind gebore is: sy eie of sy ouers s’n?” (Joh 9:2).
In die lig van bogenoemde Skrifuitsprake asook persoonlike waarneming wat die navorser enersyds as pastor en andersyds as ouer met ‘n erg gestremde kind gedoen het, is dit vir ‘n gesinbaie moeilik om die wil van die Here vir hulle kind en ook hulleself te verstaan.
Vrae wat ouers en gesinslede kwel, is onder andere:
· Wat wil die Here vir ons met hierdie gestremde kind sê?
· Is hierdie kind vervloek?
· Is ons as gesin vervloek?
· Is dit die gevolge van ons sonde?
· Is hier ‘n bose gees wat uitgedryf moet word?
1.3.4 Hunkering na die herstel van die erg gestremde kind
In pastorale werk het die navorser ervaar hoe dat sommige ouers hulle selfs na onortodokse metodes wend om iets aan die situasie gedoen te kry. Ouers, selfs uit gereformeerde agtergrond, wend hulle uit radeloosheid, na sogenaamde geloofsgenesers, uitheemse terapieë of kruiemiddels. Daar is die voortdurende hunkering na ‘n verbetering in die kind se toestand en hopelik gepaardgaande verligting op die druk wat die ouers ervaar.
Die feit van die saak is egter dat ouers dit baie moeilik kan aanvaar en daarmee saamleef dat die Here dit so beskik het dat hulle kind gestremd moet wees. Hulle voel in werklikheid soos Job gevoel het, naamlik dat die Here onregverdig optree en dat hulle nie so iets (‘n gestremde kind) verdien nie. Hoe ‘n gesin hierdie soort spanning, trauma en hartseer uiteindelik hanteer, staan in direkte verhouding tot hulle geloofsvolwassenheid (Louw, 1993:185).
1.3.5 Leemtes in die bestaande literatuur
Uit die literatuur wat met behulp van die personeel van die Ferdinand Postma Biblioteek en Teologiese Biblioteek (PU vir CHO) bekom en nagegaan is, blyk dit dat daar beslis ‘n leemte bestaan ten opsigte van riglyne vir die pastorale versorging van gesinne met erg gestremde kinders. Daar is heelwat navorsing op die terrein van opvoedkunde, psigologie en maatskaplike werk in dié verband gedoen, maar op die terrein van pastorale versorging bestaan daar feitlik geen wetenskaplike studie oor die versorging van ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind nie.
1.4 Navorsingsvraag
Die vraag wat deur hierdie studie beantwoord wil word, is: Hoe moet ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind pastoraal versorg word?
Vrae wat hieruit voortspruit is die volgende:
· Wat het die gesin se geloof (verhouding met God) te doen met die hantering en verwerking van die trauma om ‘n gestremde kind te versorg?
· Watter invloed het ‘n erg gestremde kind en sy versorging op die gesin?
· Wat moet ‘n pastor se Skrifgefundeerde benadering en aanslag wees as so ‘n “gestremde gesin” pastoraal versorg word?
1.5 Doelstelling en doelwitte
1.5.1 Doelstelling
Die oorkoepelende doelstelling van hierdie studie is om ‘n Skrifgefundeerde riglyne vir pastorale versorging aan gesinne met erg gestremde kinders voor te stel.
1.5.2 Doelwitte
Die spesifieke doelwitte van hierdie studie is:
· Om aan te dui hoe ‘n gesin se geloofsvolwassenheid in direkte verhouding tot hulle hantering, al dan nie, van die trauma om so ‘n kind te hê, staan.
· Om die invloed wat ‘n erg gestremde kind op sy/haar gesin het, na te vors.
· Om Skrifgefundeerde riglyne vir die pastorale versorging van ‘n gesin met ‘n gestremde kind voor te stel.
1.6 Sentrale teoretiese argument
Die sentrale teoretiese argument van hierdie studie is dat ‘n gesin met ‘n gestremde kind sodanig getraumatiseer is dat hulle besondere pastorale versorging nodig het.
1.7 Metodologie
Hierdie studie in die pastoraat word gedoen vanuit die gereformeerde tradisie.
In die beantwoording van die verskillende navorsingsvrae word die prakties-
teologiese model van Zerfass soos deur Venter aangepas, as basis gebruik
(vgl. Venter, 1996:25 - 26).
1.7.1 Basisteorieë uit die Heilige Skrif en teologiese tradisie word volgens grammaties-historiese eksegese ontwerp (vgl. De Klerk en Van Rensburg 2002:5).
1.7.2 ‘n Toepaslike literatuurstudie uit pastorale, psigologiese en sosiale literatuur word gedoen om ‘n metateoretiese beoordeling te doen.
1.7.3. ‘n Empiriese studie, deur middel van onderhoude met ‘n fokusgroep van 5 gesinne met erg gestremde kinders, word gedoen waar van die ongestruktureerde aangesig-tot-aangesig metode gebruik gemaak word (vgl. Schurink, 1998:297 – 312). Hierdie stof sal verwerk word ter wille van die metateoretiese perspektiewe.
1.7.4 Basisteoretiese gegewens en metateoretiese perspektiewe sal vervolgens in wisselwerking geplaas word met die oog op die ontwerp van praktykteoretiese perspektiewe.
1.8 Hoofstukindeling
1 Inleiding
1.1 Aktualiteit
1.2 Definisie van terme wat gebruik word
1.3 Probleemstelling
1.4 Navorsingsvraag
1.5 Doelstellings en doelwitte
1.6 Sentrale teoretiese argument
1.7 Metode van ondersoek
1.8 Hoofstuk-indeling
2 Basisteoretiese perspektiewe
2.1 Identifisering van toepaslike Skrifgedeeltes
2.2 Eksegese van die betrokke Skrifdele
2.3 Toepaslike Skrifuitsprake oor gestremdheid
3 Metateoretiese perspektiewe
3.1 Metateoretiese perspektiewe op die invloed van ‘n erg gestremde kind op ‘n gesin
3.2 Metateoretiese perspektiewe op die pastorale versorging van ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind
4 Praktykteoretiese perspektiewe op die pastorale versorging van ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind
4.1 Inleiding
4.2 Doelstelling
4.3 Die wese van pastorale versorging
4.4 Pastorale begeleidingsverhouding
4.5 Pastorale proses van begeleiding
4.5.1 Skematiese integrasie van basisteoretiese perspektiewe met metateoretiese perspektiewe
4.5.2 Pastorale riglyne
4.5.2.1 Tydens die aanvanklike krisis
4.5.2.2 Tydens die voortdurende krisis
4.5.2.3 Tydens die krisis van die toekoms
4.6 Samevatting van die hoofstuk
4.7 Algemene praktiese wenke aan pastor of medegelowige
5. Bevinding
HOOFSTUK 2
BASISTEORETIESE PERSPEKTIEWE
2.1 Inleiding
Volgens Venter (1996:25) is daar binne herderlike bediening twee onderskeibare
refleksiedomeine aanwesig, naamlik die kommunikatiewe handelinge in die opskrifgestelde openbaring en die kommunikatiewe handelinge in die konkrete bediening daarvan in die kerk. Vanuit die Skrifopenbaring word ‘n basisteorie gevorm wat op ‘n sistematiese wyse die wese en doel van kommunikatiewe handelinge beskryf. Vanuit die tweede refleksiedomein, die konkrete bediening, vind praktykteoretiese teorievorming plaas wat op sy beurt beskryf hoe ‘n basisteorie in die praktyk behoort te funksioneer.
Venter (1996:25) beskryf verder, na aanleiding van ‘n model wat in 1974 deur Zerfass ontwerp is, hoe ‘n probleem in die bedieningspraktyk opgelos kan word.
Op grond van Zerfass se skema word ‘n basisteorie vanuit die Skrifopenbaring ontwerp. Daarna word die situasie aan die hand van empiriese gegewens ontleed, terwyl metateoretiese insigte geïntegreer word. Vanuit die basisteoretiese, word in hermeneutiese wisselwerking met die situasie-analise, ‘n nuwe praktykteorie ontwerp (Venter, 1996:25 en 26). Hierdie praktykteorie kan uiteindelik deur die pastor gebruik word om ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind pastoraal te versorg.
2.1.1 Doelstelling
Hierdie hoofstuk het ten doel om ‘n basisteorie op grond van die Skrif te formuleer. Om dit te doen is van ’n openbaringslyn wat duidelik in die Skrif voorkom, naamlik skepping, sondeval en verlossing, gebruik gemaak (Wolters, 1992:10-11). Van der Walt (2001:13) sluit hierby aan en wys daarop dat volgens die openbaring in die Skrif, die geskiedenis van die mensdom juis deur hierdie drie hooffases ontwikkel het.
Vervolgens word bepaalde Skrifgedeeltes wat met siektetoestande of gestremdheid in verband gebring kan word en wat binne bogenoemde openbaringslyn (skepping,sondeval en verlossing) lê, geïdentifiseer en volgens die grammaties-historiese metode geëksegetiseer. Uit hierdie Skrifgedeeltes word sodoende bepaalde perspektiewe verkry. Op grond van hierdie perspektiewe word weer gevolgtrekkings gemaak wat saam met die metateoretiese perspektiewe lei tot riglyne vir die praktiese pastorale versorging van gesinne met erg gestremde kinders.
2.1.2 Identifisering van toepaslike Skrifgedeeltes
Om basisteoretiese perspektiewe te vorm, is daar in die Bybel, met behulp van die
rekenaar, na gedeeltes gesoek wat met gestremdheid in verband staan. Trefwoorde wat in verskillende kombinasies in die soektog gebruik is, is onder andere woorde soos gebreklik, blind, doof, (ver)lam, siek en sonde. Vir die doel van hierdie studie kan uit die aard van die saak nie ‘n volledige lys van sodanige Skrifgedeeltes bespreek word nie.
Gesinne met erg gestremde kinders moet uiteindelik die ware God in sy soewereiniteit en sy liefde ontmoet. Die gesin kan egter alleen die ware God sien en Hom ontmoet as die pastor hulle doelbewus na Hom toe lei. In hierdie verband is die volgende opmerking van Cilliers (1998:42) van belang: “Om God te sien, is die sin van preek(dit geld ook die pastorale gesprek – navorser), en wel om só te preek dat ook die hoorders iets van God kan sien; dit is om só na Hom te wys dat ander ook iets van Hom kan wysword.” Hy gaan dan verder en sê: “Dis om te wys en te sê: Jy is omsluit van alle kante – deur God!”(Cilliers, 1998:43).
Die volgende Skrifgedeeltes is op grond van die openbaringshistoriese lyn skepping, sondeval en verlossing (Wolters, 1992:15; Van der Walt 1994:90 – 92; Verhoef, 2001:115 - 117) in die Bybel gekies in ‘n poging om die breë lyne ten opsigte van die oorsake en gevolge van gestremdheid deur die Skrif te volg.
Skepping
· Genesis 1:26 en 27 (God skep die mens).
· Eksodus 4:11 (God se optrede).
· Psalm 139:13 - 16 (Deur God gevorm).
Sondeval
· Genesis 3 (Sondeval).
- Ps 69:24 en 25 (Deur mense vervloek?).
Verlossing
- Luk 13:11 (Geteister deur ‘n bose gees?).
- Joh 9:2 (Sodat die werke wat God doen, gesien kan word).
· 2 Kor 12:7b – 9 (Sodat die krag van Christus my beskutting kan wees).
2.2 Eksegese van die betrokke Skrifgedeeltes
Die Skrifgedeeltes wat gekies is, word vervolgens geëksegetiseer volgens die grammaties-historiese metode (vgl. Coetzee et al, 1980, asook De Klerk en Van Rensburg 2002:5). Dit beteken elke teksgedeelte wat gekies is, word binne die tekstuele konteks van die betrokke perikoop, hoofstuk, Bybelboek en die hele Bybel nagegaan (De Klerk en Van Rensburg, 2002:9). Dit word, indien nodig, grammaties ontleed en met behulp van kommentare uit die gereformeerde wêreld verder verklaar en op die situasie van ‘n gelowige gesin met ‘n erg gestremde kind toegepas.
2.2.1 Skepping
2.2.1.1 Genesis 1:26 en 27 (God skep die mens)
Toe het God gesê: Kom Ons maak die mens as ons verteenwoordiger, ons beeld, sodat hy kan heers oor die vis in die see, die voëls in die lug, die mak diere, die wilde diere en al die diere wat op die aarde kruip. God het die mens geskep as sy verteenwoordiger, as beeld van God het Hy die mens geskep, man en vrou het Hy hulle geskep.
Vir die doel van hierdie studie word op twee aspekte in hierdie verse gefokus, naamlik:
· God het die mens geskep
· As sy verteenwoordiger en na sy beeld het Hy hom geskep.
2.2.1.1.1 God het die mens geskep
Webb-Mitchell (1988:355) maak die volgende opmerking ten opsigte van gestremdheid: “The theological context for accepting the person who is mentally retarded begins with the premise that all human beings have been created in God’s image”.
· Net God kan skep
Die woord wat in Gen 1:27 met “geskep” vertaal word, is ברא(bara). Volgens Harris et al. (1980, 127) word hierdie woordstam uitsluitlik vir God se skeppingsaktiwiteit gebruik en dui dit daarop dat hierdie aktiwiteit buite die menslike vemoë val. Hy stel verder: “It differs from yasar, ‘to fashion’, in that the latter primarily emphasizes the shaping of an object while bara emphasizes the initiation of the object”.
Van Leeuwen (1997:728 – 734) verduidelik in sy verklaring van die woord ברא(bara) dat die mitiese skeppingsverhale vertel van ’n skepping wat uit konflik tussen gode tot stand kom (bv. Enuma Elish: Marduk verslaan Tiamat en verdeel die water in hemel en aarde). Ook die Egiptiese skeppingsverhale bevat goddelike en kosmiese konflik. Teen hierdie agtergrond kom Genesis 1 soos ’n donderslag: Israel se God is eksklusief die Skepper en die heerser oor die kosmos (Van Leeuwen, 1997:729).
Volgens Keil & Delitzsch (1976:62) asook Helberg (1976:62) het God, toe Hy die eerste mens geskep het, nie soos in die voorafgaande dae net ‘n woord tot die aarde gerig nie, maar wel deur Goddelike beraadslaging die mens geskep: “Kom Ons maak die mens as ons verteenwoordiger, ons beeld…”(Gen 1:26; beklemtoning deur die navorser).
Wenham (1987:28) meen dat hierdie ons nie noodwendig op ’n meervoudsvorm in die sin van die Triniteit dui nie omdat die skrywer en eerste lesers van Genesis nog nie ’n triniteitsleer gehad het nie. Hy verklaar die meervoudsvorm van die werkwoord as ’n voorbeeld van self-deliberation of self-encouragement. Hy verwys in diè verband ook na Gen 11:7 en Ps 2:3.
Mathews (1996:162 en 163) wys daarop dat God se skeppende aktiwiteit in beide meervouds- en enkelvoudsvoornaamwoorde beskryf word (ons beeld in vers 26 en sy beeld in vers 27). Mathews (1996:163) sê verder dat hierdie ’n duidelike voorbeeld van God se eenheid sowel as sy pluraliteit is en dat God Homself hier so openbaar.
Die feit dat God, voordat Hy die mens geskep het, inter-Trinitêr met Homself beraadslaag het, dui daarop dat Hy besig was om iets groots en wonderlik te skep (Calvyn, 1979a:92).
· God se skepping was volmaak met die mens as kroon
Nadat God se skeppingswerk op die sesde dag met die skepping van die mens voltooi is, het Hy “gekyk na alles wat Hy gemaak het, en dit was baie goed” (Gen 1:31), want met die skepping van die mens ontvang die skepping sy kroon en bereik hy sy sin of doel (Helberg, 1976:62).
2.2.1.1.2 God het die mens geskep as sy verteenwoordiger
· God het die mens met ‘n doel geskep
Die mens kry ‘n besondere opdrag, naamlik om die res van God se skepping te bewerk en daaroor te heers. Die vraag wat vir die doel van hierdie studie ter sprake is, kan soos volg geformuleer word: Wat is God se doel met die skepping van ‘n gestremde mens? Om dié vraag te beantwoord, is dit belangrik om te begryp dat die mens juis beeld van God en dus sy verteenwoordiger is. Brueggemann (1982:31) wys op die feit dat die mens die enigste van sy skepsels is waarmee God praat.
Die waarde van elke mens rus in die feit dat die mens beeld van God is en dat die mens ’n sprekende en nadenkende skepsel is. Dit is die eintlike grondslag vir enige nadenke oor etiese (en pastorale) vraagstukke (Atkinson & Field, 1995:477).
· Die mens is skadubeeld van God
Die mens as beeld moet hier as skadubeeld beskou word. Hy skadu God se heerlikheid, veral sy heerskappy, af. Daarom spits alles ten diepste nie op die mens toe nie, maar meer spesifiek op God, van Wie hy beeld is (Helberg, 1976:63).
Mathews (1996:170) wys daarop dat God besondere waarde aan die mensdom as die kroon van sy skepping heg en sodoende ook aan elke individuele mens. God se gemeenskap met die mens is persoonlik en individueel van aard. Vir ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind is dit noodsaaklik om te weet dat ook die betrokke kind as individu vir God belangrik is omdat hy/sy as beeld van God geskep is. God se beeld word nie net in “normale” of “volmaakte” mense gevind nie.
Geen mens, ook nie ‘n gestremde mens, se bestaan is daarom ‘n blote toevalligheid nie. Elke mens word as ‘n unieke individu deur God geskep. Dit is presies wat Dawid ook in Psalm 139:13 e.v. bely. Ook die gestremde persoon word gevolglik volgens God se ewige raad in die moederskoot gevorm.
Ook die erg gestremde persoon is daarom God se verteenwoordiger en sy beeld. As selfs die onbewuste skepping God se heerlikheid afskadu (Helberg 1976:69), kan en moet ‘n erg gestremde persoon, al is dit met baie beperkinge, dit ook doen.
2.2.1.2 Eksodus 4:11 (God se optrede)
Daarna sê die Here vir hom: ‘Wie het aan die mens ‘n mond gegee? Wie maak stom of doof of siende of blind? Is dit nie Ek die Here nie? (Eksodus 4:11).
2.2.1.2.1 Agtergrond
Hierdie vers vorm ‘n deel van die gesprek tussen die Here en Moses op die stadium toe Hy Homself aan Moses in die brandende doringbos geopenbaar het (Eksodus 3:2 – 5). By hierdie geleentheid roep die Here vir Moses om sy verbondsvolk uit die mag van die farao en uit Egipte te bevry (Eks 3:10). Hy gee aan Moses ‘n opdrag, maar Moses het ‘n probleem. Hy voel homself nie bevoeg om hierdie groot taak te verrig nie, want hy kan nie goed praat nie (Pink, 1981:38).
Eksodus 4:11 is die Here se reaksie op Moses se verskoning waarom hy nie die Here se opdrag kan uitvoer om met die Israeliete in Egipte te gaan praat nie. Sy beswaar is: “Ag, Here, ek kan nie goed praat nie; ek kon nie vroeër nie en ek kan ook nie nou, hier waar U met my praat nie. Ek praat swaar en my tong sukkel” (Eksodus 4:10).
Uit hierdie vers kan ‘n mens sonder moeite aflei dat Moses waarskynlik ‘n spraakgebrek gehad het (Fretheim, 1991:71). Tog beskou die Here dit geensins as ‘n verskoning wanneer Hy vir Moses roep nie, want Hy het vir Moses so gemaak. Hy het Moses met hierdie spraakgebrek geskep. Wat belangrik is, is nie Moses se gebrek aan spraak of selfs Aäron se “oormaat van spraak” nie, maar God wat teenwoordig is (Durham, 1987:51).
2.2.1.2.2 Die Here se reaksie op die mens se beswaar
Die reaksie van die Here op die mens se beswaar oor gestremdheid, is veelseggend omdat die Here volgens hierdie vers (Eksodus 4:11) die verantwoordelikheid vir Moses se toestand aanvaar. Pink (1981:38) gee in dié verband die volgende verklaring: “The force of what Jehova said here seems to be this: As all the physical senses, and the perfection of them are from the Creator, so are the imperfections of them according to His sovereign pleasure. Behind the law of heredity is the Law-giver, regulating it as He deems best” (beklemtoning deur die navorser).
Nieteenstaande Moses se beswaar oor sy gebrek, staan die Here by sy opdrag dat Moses met die Israeliete moet gaan praat. In dié verband is die opmerking van Calvyn (1979b:92) veelseggend: “It seems a mockery, then, to give a commission of speaking to a stammerer; but in this way … He causes His glory to shine forth more brightly, proving that He can do things without extrincic aid”.
2.2.1.2.3 God gebruik ook mense met gestremdhede of beperkinge in sy diens
Wanneer Moses, nadat die Here hom die versekering gee dat Hy sy (Moses se) mond beheer, steeds van sy opdrag wegskram en sê: “Asseblief tog Here, stuur liewer iemand anders” (Eksodus 4:13) word die Here kwaad.
God word kwaad wanneer die mens wat gestrem is, sy of haar gestremdheid as ‘n verskoning vir ongehoorsaamheid probeer gebruik. Hy het immers die betrokke mens, in hierdie geval Moses, met ‘n spesifieke doel so geskep. Calvyn (1979b:92) merk op dat Moses nie in die eerste plek na God kyk wat by magte is om sonder enige menslike hulp sy doel met sy skepping te bereik nie, maar dat hy net oor homself met sy beperkinge begaan is. Daarom sê die Here vir hom: “Wie maak stom of doof of siende of blind? Is dit nie Ek die Here nie?” God tree ten opsigte van Moses se spraakgebrek in sy soewereiniteit op en het ‘n bepaalde doel met sy optrede. Dit gaan uiteindelik oor God se openbaring van Homself en nie oor Moses of sy spraakgebrek as sodanig nie (Durham, 1987:51).
2.2.1.2.4 God gebruik naasbestaandes om gestremdes by te staan
God neem nie Moses se gestremdheid weg nie, al wys hy in die betrokke vers (Eksodus 4:11) duidelik op die feit dat Hy in staat is om dit te doen. (In hierdie verband kan ook na 2 Kon 6:18 en Luk 1:20 verwys word). God stuur steeds vir Moses, maar Hy gee sy broer Aäron as sy hulp. Aäron sal namens Moses praat (Eksodus 4:16).
Calvyn (1979b:96) maak die volgende opmerking in dié verband: “By this example did God bear witness that the gifts of the Spirit, as well as our vocations, are distributed by Him at His own good pleasure; and that none excels either in honour or in gifts, except according to the measure of His free bounty”.
Hieruit kan die afleiding gemaak word dat die soewereine God mense gebruik soos Hy wil. Hy gee gawes en maak gestremd soos dit Hom behaag. In die proses gebruik Hy mense op verskillende maniere. So gebruik Hy onder andere ook familie (naasbestaandes) om mense met gestremdhede by te staan sodat ook gestremdes saam met die res van die gesin (naasbestaandes) aan hulle goddelike roeping kan beantwoord.
2.2.1.3 Psalm 139:13 - 16 (Deur God gevorm)
U het my gevorm, my aanmekaar geweef in die skoot van my moeder. Ek wil U loof, want U het my op ‘n wonderbaarlike wyse geskep. Wat U gedoen het, vervul my met verwondering. Dit weet ek seker: geen been van my was vir U verborge toe ek gevorm is waar niemand dit kon sien nie, toe ek aanmekaargeweef is diep in die moederskoot. U het my al gesien toe ek nog ongebore was, al my lewensdae was in u boek opgeskrywe nog voordat ek gebore is.
In hierdie Psalm bely Dawid dat God die mens tot in sy diepste wese ken omdat Hy die mens gevorm het. Webb-Mitchell (1988:356) sê: “God has been intimately involved in the unique creation of each human being. In Psalm 139, the psalmist writes about God forming his inward parts, knitting the person together while still in his mother’s womb”.
2.2.1.3.1 Agtergrond
Hoewel Keil & Delitzsch (1978:343), soos verskeie ander verklaarders, nie daarvan oortuig is dat hierdie wél ‘n Psalm van Dawid is nie, maak hulle tog die volgende waardevolle stelling: “From a theological point of view it is one of the most instructive of the Psalms, and both as regards its contents and poetic character in every way worthy of David”. Matthew-Henry (1960:723) wys daarop dat sommige van die Joodse geleerdes hierdie as die mees uitstaande van die Psalms van Dawid beskou.
2.2.1.3.2 Inhoud van die Psalm
In sy studie oor die herderlike bediening aan verbondsouers met Downsindroom-kinders bestudeer Heystek (1998:30) ook hierdie Psalm en verwys na J. v. Rensburg wat die Psalm in die volgende ses vers-eenhede indeel:
· 1 – 6 Die Here ken sy kind.
· 7 – 12 Wegkom of wegraak van God is onmoontlik.
· 13 – 16 Die Here se intieme betrokkenheid by sy kind.
· 17 – 18 Kinderlike uitroep as gevolg van God se betrokkenheid by sy kind.
· 19 – 22 Ergernis oor hulle wat God se betrokkenheid nie erken nie.
· 23 – 24 Begeerte om deur God se oë na die eie lewe te kyk.
2.2.1.3.3 Fokus op verse 13 - 16
Verse 13 tot 16 is ‘n belydenis oor die herkoms van die mens wat dit duidelik maak dat geen mens se herkoms bloot die gevolg van ‘n natuurproses is nie.
Calvyn (1979c:215, 217) wys op die wonder van God se werk aan elke mens. Geen kunstenaar kan in die donker werk nie, maar God doen fyn en gedetailleerde werk (weefwerk) aan die mens in die donkerte van die moederskoot. Die embrio in die moederskoot is op ‘n stadium nog volgens vers 16 van die 1953 vertaling van die Bybel ‘n “ongevormde klomp”,maar God gee daaraan ‘n besondere eie vorm, want alles is in God se boek, sy raadsplan, opgeskrywe.
2.2.2 Sondeval
2.2.2.1 Genesis 3 (Sondeval)
God het sy skepping aanvanklik as “goed” (Gen 1:4, 10, 12) en “baie goed” (Gen 1:31) beskryf. Met die sondeval wil die mens nie meer beeld van God wees nie, maar outonoom en selfgenoegsaam. Die mens wil los van God wees (Van der Walt 1994:91, 92). As gevolg van die mens se ongehoorsaamheid, ongeloof en ondankbaarheid, is die hele skepping aan God se vloek onderwerp:
Vir die vrou het die Here God gesê: Ek sal jou baie swaar laat kry met jou swangerskappe: met pyn sal jy kinders in die wêreld bring…(Gen 3:16).
Vir die man het Hy gesê:“Omdat jy na jou vrou geluister het en geëet het van die boom waarvan Ek jou verbied het om te eet, is die aarde deur jou toedoen vervloek…” (Gen 3:17).
Adams(1979:152) maak die volgende opmerking in dié verband:
“Human misery is the result of God’s judgement upon man’s sin. There was no misery in the garden before the fall, and all pain, crying, etc., will be eliminated in the eternal state as well (Rev 21:4). Pain, sorrow and the other forms of human misery came as the result of the curse”
2.2.2.1.1 Pyn en ellende, ook soos dit in al sy fasette met gestremdheid gepaard gaan, kan alleen binne die God van liefde se wêreld (skepping) verklaar word, as dit met die mens se sonde in verband gebring word. Lyding is die gevolg van die sondeval. Helberg (1994:464) sê die geskiedenis van die mens wat op die sondeval volg, is vol sonde en smart soos die optrede van Kain en die mense voor en na die sondvloed getuig. ‘n Mens wat ly, moet weet dat alle mense sondaars is en dat almal as gevolg van hulle sonde totaal verlore is (Louw, 2000:112). Lyding gaan teen die lewe wat God geskep het in en maak alle positiewe dinge negatief (Heystek, 1998:21).
Die Christen aanvaar dus dat pyn en lyding ook uit die hand van God kom. Al verstaan hy nie noodwendig God se doel met die lyding nie, weet hy dat dit die gevolg van die vloek is wat God na aanleiding van die sondeval uitgespreek het. Hierdie wete mag egter nie tot die gevolgtrekking lei dat daar ’n soort determinisme tussen sonde en lyding bestaan nie (Louw, 2000:112).
Bavinck (1976:157) beskryf die gevolge van die sondeval soos volg:
“Hiermede is voor de menschheid en voor heel de aarde de lijdensgeschiedenis geopend. En al het lijden, dat hier op aarde de menschen treft, een kort leven, een plotselinge gewelddadige dood, hongersnood, pest, oorlog, nederlaag, kinderloosheid, smartelijke verliezen, berooving van goederen, verarming, misgewas, sterfte van vee enz., het heeft alleszijne oorzaak … in de zonde in het algemeen; zonder zonde ware er ook geen lijden”.
2.2.2.1.2 Die feit dat kinders sedert geboorte gestremd is of later as gevolg van ‘n ongeluk of siekte gestremd raak, moet direk met die gevolge van die sondeval in verband gebring word. Heystek (1998:22) maak die opmerking dat alle mense in hulle wese deur die sondeval geraak word en dat alle mense, omdat hulle “sondegestremd” is, in ‘n mindere of meerdere mate verstandelik (én liggaamlik) gestremd is. Geen mens is immers, in die volle sin van die woord, na die sondeval volmaak nie, al is die mens oorspronklik volmaak geskape.
2.2.2.2 Ps 69:24 en 25 (Deur mense vervloek?)
“Laat hulle stokblind word, laat hulle gebreklik word. Laat ustraf hulle tref en die vlam van u toorn hulle oorval”.
2.2.2.2.1 Die Psalmdigter vra God se oordeel oor en vervloeking van sy vyande
Die Psalmdigter is besig om biddend die Here se oordeel oor sy vyande te vra. Hy vra dat God hulle blind en gebreklik sal maak. Die vraag wat ter wille van hierdie studie aan die orde kom, is : Kan ‘n mens, in dié geval waarskynlik koning Dawid, God beweeg om iemand gestremd te maak?
2.2.2.2.2 Agtergrond van die psalm
Om bogenoemde vraag te beantwoord, moet die agtergrond waarteen Dawid geskryf het, in ag geneem word.
Volgens Mays (1994:229 – 230) bestaan die Psalm uit twee dele. Die eerste deel (1-29) word deur ’n pleitrede om verlossing geopen en gesluit. Die tweede deel (30 – 36) kan met die tweede deel van Ps 22 vergelyk word. Die digter beloof lofprysing aan die Here as hy verlossing ontvang.
Volgens Keil & Delitzsch (1978:275) is Psalm 69 nie ‘n krygslied of ‘n oorwinningslied nie, maar ‘n Psalm van droefheid en leed wat waarskynlik geskryf is toe Dawid as onskuldige deur Saul vervolg is. Calvyn (1979b:45, 46) meen dit is hoogs waarskynlik dat Dawid in hierdie Psalm nie net na een tydperk van vervolging in sy lewe verwys nie, maar dat hy na al die haat en vervolging wat hy onder verskillende omstandighede oor baie jare gely het, verwys. Hy maak verder die gevolgtrekking dat, in die lig van die feit dat hierdie Psalm so baie in die Nuwe Testament aangehaal en op Christus toegepas word, dit beslis ‘n profetiese Psalm is wat uiteindelik Christus se lyding in die oog het (vgl. ook Plumer, 1978:675).
Omdat Christus gely het, kan die lydende mens met Hom assosieer (vgl. Jes 53:4-5). Louw (2000:112) wys daarop dat in die persoon van die Middelaar beide God se menslikheid sowel as sy Goddelikheid betrokke is in lyding. Op grond van sy hoëpriesterlike offer en gepaardgaande lyding kan ’n mens beweer dat God in lyding teenwoordig is.
Ook die lyding wat ’n gesin met ’n erg gestremde kind beleef, is nie lyding sonder God nie, maar lyding saam met God.
2.2.2.2.3 Verbondswraak
Dawid as persoon was ‘n besondere tipe van Christus. Wanneer hy so onder leiding van die Heilige Gees, God se oordeel oor sy vyande afbid, doen hy dit nie in die eerste plek om persoonlike wraak te neem nie, maar is dit ‘n profetiese vergestalting van Jesus Christus se stryd teen sy vyande. Psalm 69:10 (“die ywer vir u huis verteer my” – 1953 vertaling van die Afrikaanse Bybel) word byvoorbeeld in Joh 2:17 met Jesus se optrede tydens die tempelreiniging in verband gebring. Psalm 69:22: “…toe ek dors was, wou hulle my asyn laat drink”, word vervul tydens Jesus Christus se kruisiging (Matt 27:34; Mark 15:23; Luk 23:36; Joh 19:29).
Dawid se gebed om God se wraak oor sy vyande (verse 23 en 24) word deur die apostel Paulus in Romeine 11:9 en 10 aangehaal en op God se verbondswraak op die volk Israel se ongehoorsaamheid en ongeloof toegepas (Calvyn, 1979b:45).
In dié verband is Louw (1994:30) se opmerking betekenisvol:
“Illness in the Old Testament must be understood in the particular culture and religious context of Israel. As the covenant people, their communion with God and their commitment to loyalty to God occupied a substantial portion of their daily life. Disloyalty meant that the blessing of the covenant could change into a curse”.
Die logiese afleiding is dat Dawid se vyande hier sy volksgenote en selfs familielede is wat teen hom in opstand is (Mays 1994:231). Hy as koning verpersoonlik sodoende God se verbondswraak op ‘n ongehoorsame verbondsvolk. Hier kan logies na die apostel Paulus se uitspraak in 1 Kor 11:30-32 verwys word, waar hy siekte met ongehoorsaamheid en ontrou binne die gemeente van Korinte in verband bring. Deur middel van lyding roep God sy volk terug na Hom toe en sodoende na die nuwe lewe in Christus. By Hom is daar vergiffenis en nuwe lewe. Die gelowige gesin met ’n gestremde kind moet by God self uitkom en die ware nuwe lewe in Hom vind (Louw, 2000:105).
2.2.3 Verlossing
2.2.3.1 Luk 13:11 en 16 (Geteister deur ‘n bose gees?)
Vers 11:Daar was ook ‘n vrou wat al agtien jaar lank gely het onder ‘n bose gees wat haar heeltemal verswak het. Sy was krom getrek en kon glad nie meer regop kom nie.
Vers 16: En hier is ‘n vrou, ‘n kind van Abraham, wat werklik al agtien jaar lank deur die Satan gebind is…
2.2.3.1.1 Agtergrond
Jesus Christus het hierdie vrou op ‘n Sabbat in ‘n sinagoge opgemerk (vers 10). Volgens Hendriksen (1978:699) was Jesus op hierdie stadium waarskynlik met sy laaste reis op pad na Jerusalem en het hy die mense op die Sabbat in ‘n sinagoge iewers in Perea geleer. Van der Walt (1997:110) wys ook daarop dat Lukas hoofstuk 13 deel van Lukas se sogenaamde “reisberig“ vorm. Daar word telkens in hierdie hoofstukke van die evangelie vermeld dat Jesus vir die laaste keer op reis was na Jerusalem (9:51; 10:38; 13:22; 17:11 en 19:1). Hy is op sy lydenstog, maar terselfdertyd op sy oorwinningstog!
Die vrou wat reeds agtien jaar onder ‘n bose gees gely het, was ‘n gelowige, want Jesus verwys na haar as ‘n “kind van Abraham” en hy is volgens Romeine 4:16 die vader van die gelowiges.
2.2.3.1.2 Satan kán siekte of gestremdheid veroorsaak
Hendriksen (1978: 699) meen dat die mediese toestand van die vrou waarskynlik spondylitis deformans was, maar wys daarop dat dit duidelik die gevolg van duiwelbesetenheid was. Calvyn (1979c:154) wys daarop dat “diseases of an unusual and extraordinary kind, are for the most part, inflicted on men through the agency of the devil.” Hy gaan dan verder en sê: “Not that Satan rules over men according to his pleasure, but only so far as God grants to him permission to injure them” (Calvyn 1979c:155). In dié verband kan sekerlik ook na Job se ervaring in Job 2:6 en 7 verwys word, waar die Here aan die Satan toestemming gee om Job met pynlike sere te tref.
Volgens Louw (1994:32) plaas die Nuwe Testament besondere klem op die invloed van demoniese magte wanneer siekte of gestremdheid ter sprake is. Hy verwys na bogenoemde verse (Luk 13:11 en 16) ter stawing van die feit en wys daarop dat Jesus self sê dat die vrou onder ‘n bose gees ly en deur die Satan gebind is. Hy haal Paulus ook aan wat die “doring in sy vlees” in 2 Kor 12:7 noem: ‘n “boodskapper van Satan om my met vuiste te slaan”.
2.2.3.1.3 Jesus Christus oorwin die Satan
Jesus genees die vrou en sê vir haar: “Mevrou, jy is van jou gebrek verlos” (vers 12). Sodoende wys Hy dat Hy die Satan onderwerp soos Hy dit by verskeie geleenthede (onder andere Matt 9:32, 33 en Mark 5:1–13) bewys het toe Hy mense van duiwelbesetenheid verlos het (Nolland, 1993:724).
Met ‘n verwysing na Markus 15:19 in dié verband, maak Louw (1994:33) die volgende relevante opmerking: “Thus, when Jesus exorcised the demons of the possessed from Gádara, He did this as a proclamation of God’s loving mercy”. Hy wys verder ook daarop dat Jesus hierdie wonderwerk nie as “a generally valid prescription technique for the church of all times” gedoen het nie, maar dat dit ‘n teken is wat die mens se afhanklikheid van God beklemtoon.
As jy in Christus leef, is jy ‘n oorwinnaar oor die Satan. Die apostel Paulus skryf aan die Romeine in hoofstuk 8 vers 38: “Hiervan is ek oortuig: geen dood of lewe of engele of bose magte of teenswoordige of toekomstige dinge of kragte of hoogte of diepte of enigiets anders in die skepping kan ons van die liefde van God skei nie, die liefde wat daar is in Christus Jesus ons Here” (beklemtoning deur die navorser).
Hierdie uitspraak van Paulus is baie troosvol vir ouers met ’n erg gestremde kind, omdat ‘n Christengelowige gesin of hulle gestremde kind nie aan bose magte of demoniese besetting uitgelewer is nie, maar in Christus oorwinnaars oor die Satan is.
2.2.3.1.4 ‘n Lewe in Christus hef nie noodwendig alle gestremdheid op nie
Solank die mens op hierdie aarde leef, is daar steeds lyding wat hy moet verduur. In Rom 8:23 skryf die apostel Paulus: “En nie net die skepping nie, maar ook ons wat die Gees ontvang het as die eerste gawe van God sug ook… Hy sal ons van die verganklikheid bevry” (beklemtoning deur die navorser).
2.2.3.2 Joh 9:2 (Sodat die werke van God gesien kan word)
“Sy dissipels vra Hom toe: Rabbi, deur wie se sonde is dit dat hierdie man blind gebore is: sy eie of sy ouers s’n?”
2.2.3.2.1 Agtergrond
Omdat Jesus se dissipels gehoor het hoe Jesus siekte en gestremdheid met die mens se sondige toestand in verband bring, soos onder andere beskryf in Johannes 5:14, het hulle waarskynlik ook in hierdie geval ‘n verband gesoek.
Wat die saak skynbaar verder vir die dissipels bemoeilik het, word deur Hendriksen (1976:72) soos volg beskryf: “To them this blind man presents a theological puzzle. They probably reasoned somewhat as follows: Back of every physical affiction or defect lies a sin, generally the sin of the afflicted one. But how can this be true if the man is born with a defect? … Is he being punished, then, for the sin of his parents?”
Volgens Hendriksen (1976:72,73) was die Jode geneig om ‘n persoon se siekte of gestremdheid met ‘n spesifieke sonde in verband te bring. Boonop het hulle die gevolge van ouers se sonde op hulle kinders oorbeklemtoon: “They traced each particular sorrow to a particular sin”.
2.2.3.2.2 Ouers kan skuldig of onskuldig wees
2.2.3.2.2.1 Ouers kan onskuldig wees.
Om ongekwalifiseerd ouers die skuld vir hulle kind se gestremdheid te gee, sou op grond van Jesus Christus se antwoord aan sy dissipels, onvanpas wees.
Met sy opmerking in Joh 9:3 stel Hy sy dissipels se wanopvatting in perspektief: “Dit is nie deur sy eie sonde nie en ook nie deur sy ouers s’n nie, maar hy is blind sodat die werke wat God doen in hom gesien kan word”, (beklemtoning deur die navorser).
Heystek (1998:49) haal Grosheide aan wat daarop wys dat God die hele skepping, ook met sy rampe en ellende, gebruik om sy grootheid te openbaar. Volgens Joh 1:3 word God se werke in Christus geopenbaar. Dit is om hierdie rede wat die Here Jesus ook hierdie blinde man ontmoet en Hom oor die man ontferm: sodat die werke wat God doen, gesien kan word.
Ouers kan ‘n gestremde kind hê juis sodat God se liefde en genadewerk in die kind en sy/haar omgewing sigbaar gemaak moet word. Hierin lê daar dus ook ’n verantwoordelikheid en opdrag opgesluit, naamlik om die verlossingswerk van Jesus Christus te verkondig.
Louw (2000:171) bespreek die sin van lyding en maak dan binne die konteks die volgende stelling: “God does not provide a solution, but a redemption: His Son Jesus Christ”.
2.2.3.2.2.2 Ouers kan moontlik skuldig wees
Dat kinders wel gestrem kan wees as gevolg van ouers se onverantwoordelike en sondige optrede kan nie weggeredeneer word nie. ‘n Moeder wat aan dwelms verslaaf is of oormatig rook en drink sal noodwendig die verantwoordelikheid vir haar kind se gebrekkige ontwikkeling moet aanvaar. ‘n Man wat sy verwagtende vrou op so ‘n wyse aanrand dat die ongebore kind beserings sou kon opdoen, sal noodwendig die skuld vir aanverwante gestremdheid moet aanvaar (Joubert, 1986:38, Krige, 1991:91).
Die Skrif wys immers duidelik daarop dat ouers se sondige optrede negatiewe gevolge vir hulle kinders inhou (Eks 20:5, 2 Sam 4:4 en 2 Sam 12:14). Ouers sal in so ‘n geval pastoraal langs die weg van skuldbelydenis en vergiffenis gelei moet word. Dit stel opsigself nog ander eise aan die pastor wat ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind pastoraal moet versorg.
Louw (1994:129) behandel die kwessie van die skuld van die mens en die straf deur God wanneer hy die pastorale versorging van Vigs-slagoffers hanteer. Hy wys daarop dat die pastor die skuldige mens na die punt moet lei waar hy of sy besef dat God ‘n hart het en sondaars vergewe.
Wat verder binne hierdie verband belangrik is, is die feit dat gelowige ouers met hulle erg gestremde kind binne die genadeverbond van God staan. God belowe vergifnis aan sy verbondsvolk (vgl. Heystek, 1998:25 – 26)
2.2.3.3 2 Kor 12:7b – 9 (Die krag van Christus is my beskutting)
Wanneer dit oor persoonlike lyding gaan, kan verder ook verwys word na die apostel Paulus se worsteling met sy “doring in die vlees”.
Daarom, sodat ek nie hoogmoedig sou wees nie, is daar vir my ‘n doring in die vlees gegee, ‘n boodskapper van Satan om my met vuiste te slaan. Drie maal het ek die Here gebid dat dit van my af weggeneem moet word. Sy antwoord was: ‘My genade is vir jou genoeg. My krag kom juis tot volle werking wanneer jy swak is.’ Daarom sal ek baie liewer oor my swakhede roem, sodat die krag van Christus my beskutting kan wees.
2.2.3.3.1 Agtergrond
Lotter (1993:27) haal Lategan aan en wys daarop dat 2 Korintiërs in sy opbou in vier hoofdele verdeel kan word:
1:1 – 1:11 Inleiding (Aanhef, danksegging en aanloop)
1:12 – 2:13 EERSTE HOOFDEEL
1:12 – 2:4 Paulus se veranderde reisplanne en tranebrief
2:5 – 2:11 Vergifnis vir die oortreder
2:12 – 2:13 Begin van beskrywing van Titus se koms
2:14 – 7:16 TWEEDE HOOFDEEL
2:14 – 2:17 Lofprysing
3:1 – 6:13 Die aard van die bediening
6:14 – 7:1 Waarskuwing teen heidense invloede
7:2 – 7:16 Voortsetting: beskrywing van Titus se koms
8:1 – 9:15 DERDE HOOFDEEL
8:1 - 8:15 Oproep tot Christelike vrygewigheid
8:16 - 8:24 Die sending van Titus
9:1 – 9:15 Opdragte: insameling vir gelowiges in Judea
10:1 – 13:13 VIERDE HOOFDEEL
10:1 – 10:18 Verdediging van Paulus se apostoliese gesag
11:1 – 11:15 Die valse apostels
11:16 – 12:21 Paulus se optrede as apostel
13:1 – 13:11 Afloop van die hoofbetoog: laaste vermaninge
13:12 – 13:13 Briefafsluiting: groete en seën
2 Kor 12:7 – 9 vorm ‘n onderdeel van die vierde hoofdeel waarin Paulus sy apostoliese gesag verdedig en sy optrede as apostel uiteensit. “It is fully clear that Paul here, in contrast to 1 Cor, is polemicizing, not against a Gnostic perversion of the Christian message, but against people in Corinth who disparage the person of Paul as an apostle of Jesus Christ and contest his apostolic office” (Kümmel, 1975:284).
Teen hierdie agtergrond verduidelik Paulus dat hy nie oor homself sal roem nie, maar dat hy oor sy swakhede sal roem.
Lotter (1995:549) wys daarop dat die vraag of Paulus ’n ervaringsteoloog was, besonder aktueel is in die lig van die post-moderne aandrang op subjektiewe ervaring. Dit wat binne die mens gebeur en hoe hy dinge beleef, word dikwels as die normatiewe gesien. Paulus was egter alles behalwe ’n ervaringsteoloog. Hy gebruik die dinge wat met hom in sy lewe gebeur as voorbeelde vir die gelowiges. Hy praat vrylik oor sy ervarings, maar stel dit nie as norm nie. Sy ervarings staan dus nie voorop nie, maar wel die leiding van die Heilige Gees (Lotter, 1995:556, 557).
Paulus se swakheid vertoon enersyds sy menslike beperkinge, maar andersyds God se kragtige werk in hom as mens. Hy beskryf sy swaarkry as “’n doring in die vlees” en “ ‘n boodskapper van Satan om my met die vuiste te slaan”.
2.2.3.3.2 Paulus se “doring in die vlees”
Die Griekse woord σκολοψ(skolops)wat hier met doring vertaal word, beteken oorspronklik volgens Vine (1975, Vol IV:130) “anything pointed e.g., a stake; in Hellenistic vernacular, a thorn”. Hierdie doring of skerp pen het vir Paulus sowel fisiese pyn as vernedering besorg. Hughes (1986:448) se opmerking in dié verband is veral belangrik vir hierdie studie: “If it is correct to associate (as is generally done) the Apostle’s stake for the flesh with Gal.4:13f., then the expression is certainly intended of a physical disability”.
2.2.3.3.3 ’n Boodskapper van die Satan wat met die vuiste slaan
Verskeie van die ouer verklaarders het gemeen dat Paulus na “ ‘n boodskapper van die Satan wat met vuiste slaan”verwys omdat hy, volgens hulle, geweldige hoofpyne ontwikkel het. “The tradition that it was headache is noticed also by Chrysostom, Pelagius, and Primasius… and also by Jerome with reverence to Gal 4:13” (Hughes, 1986:443).
Daar is ‘n meer resente hipotese dat Paulus aan ‘n ernstige oogsiekte gelei het wat, as gevolg van die swak sig, waarskynlik tot hewige hoofpyne kon lei. (Vgl. ook Gal 6:11 waar Paulus sê dat hy met groot letters skryf asook Hand 23:5 waar hy nie die hoëpriester herken het nie). In dié verband word ook na Gal 4:13 verwys, maar dan in besondere samehang met vers 15: “… As dit moontlik was, sou julle julle oë uitgeruk en vir my gegee het” (Hughes, 1986:444).
Hughes (1986: 448) merk verder ook op dat Paulus moontlik na dieselfde toestand verwys as hy in 1 Tessalonisense 2:18 sê: “Daarom wou ons weer na julle toe kom; ek, Paulus, het keer op keer probeer kom, maar die Satan het ons verhinder”, (beklemtoning deur die navorser).
Hoe dit ook al sy, Paulus het hierdie probleem, wat hy gehad het, aan die Satan toegeskryf. Onder God se toelating (Vgl Job 1:12 en 2:6) is hy deur die Satan geteister. God het egter, in die lig van verse 6 en 7, ‘n belangrike doel met hierdie swaarkry in Paulus se lewe gehad. Hierdie probleem wat Paulus gehad het, was vir hom ’n voortdurende herinnering aan God se genade en krag wat deur hom gewerk het (Garland, 1999:521).
2.2.3.3.4 God se genade
Na worsteling en gebed (vgl. 2 Kor 12:8) het Paulus tot die besef gekom dat God vir hom sê: “My genade is vir jou genoeg. My krag kom juis tot volle werking wanneer jy swak is” (beklemtoning deur die navorser).
Paulus onderwerp hom aan God se antwoord, maar dan nie gedweë en half onwillig asof dit nou maar sy lot is nie. Hy roem oor sy swakhede en hy is bly daaroor. Calvyn (1979 e:377 en 378) wys daarop dat God se genade hier verwys na die werking van die Heilige Gees in die mens. God se lewewekkende en vernuwende krag word deur die werking van die Heilige Gees in die mens met sy beperking of gestremdheid, in hierdie geval die apostel, geopenbaar. Paulus toon proefondervindelik aan wat dit is om deur die Heilige Gees gelei en gedra te word onder alle omstandighede (Lotter, 1993:100).
Die Heilige Gees verbind jou aan Jesus Christus, dié Oorwinnaar, en maak jou saam met Hom ‘n oorwinnaar. Daarom skryf Paulus aan die Filippense 4:13: “Ek is tot alles in staat deur Hom wat my krag gee”, (beklemtoning deur die navorser).
Uiteindelik bely Paulus in vers 10: “Daarom is ek bly oor swakhede, beledigings, ontberings, vervolging en moeilikhede ter wille van Christus, want as ek swak is, is ek sterk”, (beklemtoning deur die navorser).
Die gesin met ’n gestremde kind moet deur die pastor na ’n oorwinnende lewe in Christus gelei word. Deur die Woord kom so ’n gesin by Jesus Christus uit en onder leiding van die Heilige Gees moet so ’n gesin ook saam met die apostel Paulus bly wees oor swakhede, ontberings en moeilikhede, want onder leiding van die Heilige Gees word hulle sterk in Christus.
2.3 Samevatting van Hoofstuk 2
2.3.1 Gestremdheid en die skepping
2.3.1.1 God skep elke individuele mens volgens sy ewige raadsplan.
2.3.1.2 Alle mense, ook gestremdes, word as God se verteenwoordigers geskep.
2.3.1.3 God heg waarde aan elke individuele mens.
2.3.1.4 God se beeld word nie net in “normale-“ of “volmaakte mense” gevind nie, maar ook in gestremdes.
2.3.1.5 ‘n Erg gestremde persoon is steeds God se verteenwoordiger.
2.3.1.6 God het ook vir ‘n erg gestremde persoon ’n opdrag.
2.3.1.7 God tree soewerein op en aanvaar die verantwoordelikheid vir mense se gestremdheid.
2.3.1.8 God gebruik mense wat nie gestrem is nie om hulle gestremde naasbestaandes by te staan.
2.3.1.9 Geen mens se herkoms is bloot die gevolg van ‘n natuurproses nie. Die gestremde persoon se ontwikkeling is in God se hand en geskied volgens sy raadsplan.
2.3.1.10 Ouers met ‘n gestremde kind is nie aan toeval of aan ‘n bose mag uitgelewer nie, want God is in beheer.
2.3.2 Gestremdheid en die sondeval
2.3.2.1 Alle menslike ellende, ook gestremdheid, is die direkte gevolg van die sondeval.
2.3.2.2 Die Christen aanvaar dat ook pyn en ellende, as gevolg van die vloek wat Hy uitgespreek het, uit die hand van God kom.
2.3.2.3 Geen mens is volmaak nie en is dus in ‘n mindere of meerdere mate gestrem.
2.3.2.4 Gestremdheid kan nie noodwendig met bepaalde sondes van ouers of kinders in verband gebring word nie.
2.3.2.5 God kan gestremdheid toelaat om sy werke in die persoon se lewe te openbaar.
2.3.2.6 Daar kan gestremdheid voorkom wat direk aan die sondige optrede van ouers verbind kan word.
2.3.3 Gestremdheid en die verlossing
2.3.3.1 Die gelowige kind van God kry deur ’n ware geloof deel aan Christus se verlossingswerk.
2.3.3.2 Die Satan het, onder God se toelating, die mag om iemand gestremd te laat.
2.3.3.3 Jesus Christus betoon sy oorwinning oor die Satan deur bose geeste uit te dryf.
2.3.3.4 Jesus Christus verlos nie sonder meer elkeen wat gestremd is nie.
2.3.3.5 Gestremdheid laat die gelowige sy afhanklikheid van God besef.
2.3.3.6 Gestremdheid kan nie noodwendig met bepaalde sondes van ouers of kinders in verband gebring word nie.
2.3.3.7 God kan gestremdheid toelaat om sodoende sy werke in die persoon se lewe te openbaar.
2.3.3.8 Daar kan gestremdheid voorkom wat direk aan die sondige optrede van ouers verbind kan word.
2.3.3.9 Om gestrem te wees is uiters moeilik en frustrerend.
2.3.3.10 Elke persoon se gestremdheid is vir hom/haar in persoonlike opset ’n probleem.
2.3.3.11 God gee aan ‘n mens die genade om met gestremdheid saam te leef.
2.3.3.12 God se krag word in so ’n persoon se lewe sigbaar indien hy/sy in geloof God se genade soek.
2.3.3.13 Gestremdheid kan slegs hanteer word, as dit in Christus onder leiding van die Heilige Gees gebeur.
HOOFSTUK 3
METATEORETIESE PERSPEKTIEWE
3.1 Inleiding
Onder die term metateorie moet volgens Venter (1996:89) verstaan word: “... ’n teorie waarin wetenskaplike vertrekpunte uitgespel word wat raakvlakke met ander vakke deel, dit wil sê vakke wat aspekte van dieselfde werklikheidsveld ondersoek”. Hierdie metateoretiese perspektiewe moet met die basisteorie (vgl. Hfst. 2) in verband gebring word om sodoende die praktykteorie (vgl. Hfst. 4) te kan ontwikkel.
Ouers met erg gestremde kinders kan slegs pastoraal versorg word as die pastor bewus is van die praktiese, emosionele en geloofskrisisse wat hulle binne hulle gesinsopset beleef (Breukelman et al. 1977:11; Taylor, 1982:1027).
Hoewel hierdie ’n studie in praktiese teologie is en daar op die pastorale aspek van die versorging van gesinne met erg gestremde kinders gefokus word, kan die rol van hulpwetenskappe in dié opsig nie gering geskat word nie. Dit is derhalwe noodsaaklik dat kennis geneem word van ander dissiplines en dat daar van die kennis waaroor wetenskappe soos byvoorbeeld die mediese, psigologiese, maatskaplike werk, opvoedkundige en sosiologiese wetenskappe beskik, gebruik gemaak word. Dit word in hierdie studie gedoen sonder dat daar telkens na die spesifieke vakgebied verwys word.
Hierdie literatuur is belangrik vir die studie oor die pastorale versorging van ’n gesin met ’n erg gestremde kind, omdat sulke kinders op verskillende vlakke versorg moet word. Al bogenoemde vakgebiede kom op een of ander manier by die hantering en versorging van sulke kinders ter sprake. Die literatuur wat uit hierdie vakgebiede gebruik is, word telkens teen die agtergrond van die Skrif en pastorale versorging geplaas.
3.1.1 Doelstelling
3.1.1.1 Doelwitte
In hierdie hoofstuk word aandag gegee aan die invloed wat ’n erg gestremde kind in die gesinsopset uitoefen. Verder word ook nagegaan wat die aard van pastorale versorging is wat gesinne met erg gestremde kinders ontvang.
3.1.1.2 Verdeling
Hierdie hoofstuk word in twee hoofdele verdeel naamlik:
· Metateoretiese perspektiewe op die invloed van ‘n erg gestremde kind op ’n gesin (3.2).
· Metateoretiese perspektiewe op die pastorale versorging van ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind (3.3).
3.1.1.3 Metode
Om metateoretiese perspektiewe te verkry, is telkens op twee vlakke gewerk:
· Bestaande literatuur is bestudeer om perspektiewe te kry, terwyl hierdie perspektiewe verder geïntegreer word met
· perspektiewe wat verkry is deur middel van onderhoude wat met enkele ouers/gesinne met gestremde kinders gevoer is.
3.1.1.3.1 Empiriese studie
3.1.1.3.1.1 Werkswyse
Die empiriese studie is gedoen deur ongestruktureerde in-diepte onderhoude met vyf gesinne met erg gestremde kinders te voer.
Die betrokke gesinne is genader op grond van beskikbaarheid. Daar is wel heelwat gesinne met gestremde kinders, maar die fokus van hierdie studie is
· gelowigegesinne (ter wille van vrae oor die pastorale versorging) met
· erg gestremde kinders (vgl. 1.2.3).
Die gesinne met wie onderhoude gevoer is, word van A tot E benoem en sien soos volg daar uit:
Gesin A: Pa en ma met drie kinders
· Die oudste kind is ‘n dogter en is erg gestrem.
· Die tweede kind is ‘n seun. Hy is normaal en is fisies en intellektueel sterk.
· Die jongste kind is ‘n dogter wat erg gestrem is.
Gesin B: Weduwee met vier kinders
· Die oudste kind is ‘n dogter en sy is erg gestrem.
· Die tweede en derde kinders is ‘n tweeling (seun en dogter). Hulle is fisies en intellektueel normaal.
· Die vierde kind is ‘n seun en hy is erg gestrem.
Gesin C: Pa en ma met vier kinders
· Die oudste kind is ‘n seun en hy is heeltemal normaal.
· Die tweede kind is ‘n seun wat erg gestrem was (hy is intussen oorlede).
· Die derde kind is ook ‘n seun wat normaal is.
· Die vierde kind is ‘n seun wat erg gestrem is.
Gesin D: Pa en ma met drie kinders
· Die oudste kind is ‘n seun wat erg gestrem is.
· Die tweede en derde kinders is dogters wat normaal is.
Gesin E: ‘n Geskeide vrou met 4 kinders
· Die eerste drie kinders (dogter, seun, dogter) is fisies en intellektueel normaal.
· Die vierde kind (‘n seun) is fisies, maar veral verstandelik erg gestrem.
· Die ma kom self uit ‘n gesin waar sy ‘n gestremde broer gehad het.
3.1.1.3.1.2 Motivering om die ongestruktureerde persoonlike onderhoud te gebruik
Die onderhoude is volgens ’n ongestruktureerde, persoonlike metode gevoer. Schurink (1998:297) wat die verskillende metodes van onderhoudsvoering in ‘n publikasie met die titel Research at grass roots bespreek, sê: “…face-to-face interviews helps us to understand the closed worlds of individuals, families, organisations, institutions and communities”.
Schurink bespreek vervolgens drie verskillende soorte “unstructured face-to-face” onderhoude:
· Oop-einde onderhoud
In hierdie onderhoud word algemene, vooraf geformuleerde vrae in ‘n bepaalde volgorde gevra. Die voordeel van hierdie metode is die feit dat data sistematies ontvang word. Die nadeel van hierdie soort onderhoud is egter dat relatief min inligting bekom word weens die feit dat vrae so duidelik gestruktureerd is (Schurink, 1998:299).
· Ongestruktureerde onderhoud met ‘n skedule
Dit word gedoen aan die hand van ‘n navorsingskedule. Die skedule is net ‘n riglyn vir die onderhoudvoerder en bevat vrae en temas wat vir die navorsing belangrik is. Hoewel die vrae nie in ‘n bepaalde volgorde aan die orde kom nie, verseker die skedule dat ál die relevante onderwerpe tydens die onderhoud gedek word (Schurink, 1998:299).
Die groot voordeel van hierdie metode van ongestruktureerde onderhoude met ‘n skedule is dat die relatiewe sistematiese versameling van data moontlik is sonder die gevaar dat belangrike data vergeet word.
Die nadeel van hierdie metode van onderhoudvoering is dat dit alleen deur ‘n opgeleide en vaardige onderhoudvoerder gedoen kan word (Schurink, 1998:300).
· In-diepte onderhoud
By hierdie metode van onderhoudvoering beperk die onderhoudvoerder sy eie bydrae tot die minimum. Geen vrae word vooraf doelbewus opgestel nie, maar ontwikkel spontaan tydens die verloop van die onderhoud. So ’n in-diepte onderhoud kan selfs oor meer as een sessie strek. Die rol van die onderhoudvoerder is om die algemene tema waaroor inligting verlang word, aan die orde te stel en dan die persone waarmee die onderhoud gevoer word, te motiveer en te stimuleer om spontaan deel te neem. Dit mag nodig wees om die persoon van tyd tot tyd op ’n taktvolle manier na die navorsingsonderwerp terug te stuur (Schurink,1998:300).
Shurinck (1998:300) haal Denzin aan en wys daarop dat die onderhoudvoerders in hierdie geval hulleself gewoonlik nie met die bestaande literatuur oor die betrokke onderwerp op hoogte stel nie, omdat hulle bang is dat hulle objektiwiteit sodoende in gedrang kom. Hy wys ook daarop dat post-moderne navorsers hulle besig hou met die etiese probleem ten opsigte van die beherende rol van die onderhoudvoerder. Hierdie besorgdheid het tot ’n nuwe benadering ten opsigte van ongestruktureerde onderhoudvoering gelei, wat fokus op “autohistories, personal narratives, lived experiences, etc.” Met hierdie nuwe vorm van onderhoudvoering gee onderhoudvoerders die persone waarmee onderhoude gevoer word, bloot net die geleentheid om self te praat sonder om die onderhoud in ’n bepaalde rigting te stuur.
Die navorser verskil egter oor bogenoemde vereistes wat aan die onderhoudvoerder in ’n in-diepte onderhoud gestel word omdat dit, veral in die lig van die aard van hierdie studie, asook persoonlike ervaring met ’n gestremde kind in die huis, onmoontlik is om tydens ’n in-diepte-onderhoud aan hierdie vereiste te voldoen. Trouens, kennis en ervaring oor die onderwerp kan juis meer sinvolle betrokkenheid in so ’n onderhoud verseker, sodat daar op die sake wat vir die navorsing van waarde kan wees, gefokus word. Die persoonlike persoonlike mening van die navorser is dat ’n persoon wat nie kennis oor hierdie onderwerp het nie, nooit in staat sal wees om ’n sinvolle in-diepte onderhoud met ’n gesin met ’n gestremde kind te voer nie.
Daar is op laasgenoemde metode van onderhoudvoering (in-diepte onderhoud) besluit omdat die studie te doen het met gesinne se ervaring en belewing van hulle situasie. Omdat elke gesin se situasie verskil ten opsigte van die aard van gestremdheid, en hulle ook ten opsigte van hulle persoonlike omstandighede verskil, sal gestruktureerde, vooraf opgestelde vrae die inligting wat op so ‘n manier verkry kan word, te veel beperk.
Die voordeel van die ongestruktureerde in-diepte onderhoud is dat daar op die emosionele asook die geloofsbelewing van die gesinslede gekonsentreer kan word. ’n Vraelys of gestruktureerde onderhoud beperk verder ook die onderhoudvoerder in sy poging om “in die harte” van die mense in ’n gesin met ’n gestremde kind in te kyk.
(Punte van besondere belang uit elke onderhoud is getranskribeer en as Bylae A aangeheg. Aantekeninge wat tydens die onderhoude gemaak is, asook bandopnames van die onderhoude, is in die skrywer se besit).
3.2 Metateoretiese perspektiewe op die invloed van ’n erg gestremde kind op ’n gesin
Sonder om dramaties of emosioneel te probeer wees, is dit belangrik om daarop te wys dat die ervaring om ’n erg gestremde kind in die gesin te hê, ’n voortdurende krisis is. Giesecke (2001:90), wat sélf die ma van ’n erg gestremde dogter is, skryf die volgende:
“As a mother watching her baby grow into a woman’s body, watching the degradation of having another choose her clothes, decide the style of her hair, when she will get up... change her diapers, bathe her... my heart rebels and screams, ‘Enough!!! Please, please please dear God in heaven, take my baby home where her body can be free.’ As much as I want that and as often as I have prayed for that very thing, I also realize I learn so much from Sheri’s life. She seems to be the vessel through which God chooses to teach me the hard lessons I must learn”.
In die lig van bogenoemde aanhaling, asook die feit dat navorsing aantoon dat stres in sodanige gesinne tot groter pessimisme asook ‘n negatiewe siening op gesinsprobleme lei (Costandius, 2003:45), is dit begryplik dat toegespitste pastorale sorg vir sulke gesinne werklik noodsaaklik is. Die feit van die saak is dat spanning en pessimisme teen hierdie agtergrond verder kan lei tot egskeiding, selfmoord en kindermishandeling (Krige, 1991:94). Ouers en gesinne het ondersteuning nodig om hulle eie onvermoë sowel as hulle gestremde kind se nood te hanteer (Taylor, 1982:1027).
Uit die literatuur wat bestudeer is, sowel as onderhoude wat gevoer is, het dit vir die navorser duidelik geword dat daar oor die algemeen, in ’n gesin met ’n erg gestremde kind, drie fases of krisis-tydperke onderskei kan word naamlik:
· Die aanvanklike en/of realiteitskrisis,
· die voortdurende krisis en
· die krisis van die toekoms.
Dit is belangrik om daarop te wys dat ’n mens hierdie drie fases of krisistydperke wel kan onderskei, maar dat hulle nie waterdig van mekaar geskei kan word nie omdat hulle in verskillende opsigte oorvleuel en ook op mekaar inwerk.
3.2.1 Die aanvanklike en/of realiteitskrisis
Die aanvanklike krisis ontstaan onmiddellik by die kind se geboorte indien die gestremdheid ooglopend of maklik diagnoseerbaar is (Breukelman et al. 1977:11;Taylor, 1982:1027; Joubert, 1986:29; Costandius, 2003:7). Die krisis kan egter ook eers veel later ontstaan, wanneer die kind siek word of in ’n ongeluk betrokke is. Dit kan egter ook gebeur dat daar eers na verloop van tyd (weke of maande) van die gestremdheid bewus geraak word. Die werklike krisis kan (soos in die geval van die navorser se gestremde kind) eers na enkele jare ontstaan wanneer uiteindelik, na vele toetse en ondersoeke, die regte diagnose gemaak word. Dan is daar nie meer strooihalms om na te gryp nie en dring die harde werklikheid met groot skok deur. Ten spyte van die feit dat elke volgende doktersbesoek ’n strooihalm verteenwoordig , is dit erg genoeg om deur al die ondersoeke te worstel. Dit het vir die navorser en sy vrou elke maal gevoel asof die arme kind van voor af gedissekteer word, want elke keer moes sy hele verhaal van vooraf vertel word.
Joubert (1986:31) noem hierdie die inisiële krisis. Dit ontstaan wanneer die ouers, en daarmee saam die hele gesin, gekonfronteer word met verwagting versus realiteit. Hierdie belewenis word gekenmerk deur skok, hartseer, teleurstelling, woede en rou (asook ander emosies wat later behandel sal word). Hiermee saam beleef die gesin egter ook ’n realiteitskrisis. Dit beteken dat terwyl die ouers en gesin sukkel met ambivalente gevoelens, hulle reeds moet begin aanpas by die realiteitseise van die situasie. Dit behels onder andere die spesiale versorging wat die kind nodig het, spesialis mediese behandeling, ekstra finansiële verpligtinge wat ontstaan, ens.
Ouers kan die realiteitskrisis verskillend beleef. Daar moet dus teen veralgemenings gewaak word. Hier kan veral twee soorte krisisse onderskei word:
(1) Die tragiese krisis. Dit: kom veral voor by ouers met ‘n hoër sosio-ekonomiese status. Hulle is meer ingestel op die verwesenliking van langtermyn ideale. So ‘n kind krap hulle toekomsplanne deurmekaar (Joubert 1986:29; Costandius, 2003:12).
(2) Verder beland ouers ook in ‘n rol-organiseringskrisis. Dit kom meer voor by ouers met ‘n laer sosio-ekonomiese status. Hierdie ouers word gekonfronteer met realiteitseise van daaglikse versorging en opvoeding van die gestremde kind (Joubert, 1986:30).
Stolk en Kars (1998:10) sluit met die bevinding in hulle ondersoek by hierdie gevolgtrekking aan:
“De geboorte van een gehandicapt kind wordt door ouders veelal ervaren als een crisis in hun leven. De ontdekking dat het kind, dat zij ter wereld gebracht hebben, zo heel anders is dan zij hadden verwacht, kan heftige reacties oproepen van teleurstelling en verdriet, boosheid, somberheid, twijfel, onzekerheid, eenzaamheid en schuld (zie o.a. Dale, 1996, p. 46 e.v.). Onder de druk van dergelijke gevoelens kunnen ouders zich afvragen wat de zin is van het leven van hun gehandicapte kind en wat nu nog de zin is van hun eigen leven.”
Die navorser maak met erkenning aan Breukelman et al. (1977:11 – 12) van die volgende indeling gebruik om die aanvanklike krisis in so ’n gesin se lewe te bespreek. Daar word egter ook na ander bronne verwys, asook na inligting wat deur middel van die onderhoude wat gevoer is, bekom kon word.
3.2.1.1 Skok
Die skok wat ouers ervaar wanneer hulle die nuus kry dat hulle kind gestrem is, is wesenlik dieselfde skok wat ervaar word by die aanhoor van die doodsberig van ’n geliefde (Ikeler, 1990:234).
Die ouers wat die nuus ontvang, beleef ‘nlamheid. Verder is daar ‘n gebrek aan gevoel. De Klerk (1977:103) beskryf die skoktoestand as ’n toestand waar daar ’n afsluiting van emosies plaasvind. Dit laat by die aanhoorder ’n gevoel van onwerklikheid.
Guild-Smith (1983:151) beskryf die toestand soos volg:
“During this period of shock, the parents tend not to perceive clearly. They may display docility, yet little, if any, of the information about the impairment is retained. A medical diagnosis, for most parents, is a mysterious label. They know little or nothing about such things as cerebral palsy, osteomyelitis, or spina bifida. But there is no escape. This stage of shock rapidly progresses into other reactions as the reality of the impairment prevails.”
Tydens hierdie fase, asook die volgende fase (ontkenning), is dit nie vir die pastor nodig om aan die ouers en die res van die gesin, teologiese verklarings te probeer gee nie. Die pastor moet net “daar wees” en “beskikbaar wees” (Heystek, 1998:58). Met die gevallestudie wat gedoen is, het gesinne C en D laat blyk dat die die pastor dáár was toe hulle geskok en hartseer was. Hierdie onmiddellike of aanvanklike betrokkenheid van die pastor moet beslis nie gering geskat word nie. Krige (1991:89,90) wys daarop dat indien daar nie op hierdie stadium (die eerste paar dae nadat die diagnose gemaak is) daadwerklike ondersteuning aan gesinne gegee word nie, die binding tussen moeder en kind benadeel kan word.
3.2.1.2 Ontkenning
Dit kan beskryf word as ‘n verstandelike of emosionele “blocking out” van die realiteit van die situasie (Breukelman, et al.1977:11). Die ouers weier om te glo dat hulle kind erg gestrem is en voel dat daar fout met die diagnose is. Hulle glo dat die kind in werklikheid normaal is.
Sommige ouers (byvoorbeeld Gesin C) het tydens die onderhoude aangedui dat hulle op ‘n stadium gevoel het asof hulle een of ander tyd uit ’n droom sou wakker word en dat hulle kind normaal sou wees.
Hoe langer die ouers egter ontken dat hulle kind gestrem is, hoe moeiliker is dit om die nodige hulp aan die gesin te gee (Krige, 1991:91).
3.2.1.3 Depressie
Dit word beskryf as ‘n gevoel van hulpeloosheid en “free-floating anxiety”, wat dikwels vergroot as gevolg van ‘n gebrek aan inligting (Breukelman, et al, 1977:12). Ouers voel magteloos en terneergedruk. Guild-Smith (1983:157) wys op die feit dat ouers van gestremde kinders
“…prime candidates (are) for the devastation of depression. In recent preparation for a seminar on the topic of depression and widowhood, this author found that the causes of America's number one health problem are nearly all experiences that parents of impaired children could encounter. Very briefly, some of the causes of depression as they could relate to such parents are: (1) excessive stress, (2) emotional conflicts, (3) low self-concept, (4) fatigue, and (5) physiological changes.”
3.2.1.4 Onttrekking
In hierdie fase vermy die ouers/gesinslede van die gestremde kind ander mense soos familie, medegelowiges en vriende. Die gesin leef dan na binne. Hulle vermy sosiale geleenthede en kom selfs minder saam met medegelowiges in die erediens. Hierdie negatiewe reaksie van hulle kant, laat hulle uit die aard van die saak nog meer afgeskeep en verstote voel. Die volgende aanhaling vertel iets van hierdie onttrekking:
After several hasty exits from the church to wipe my overflowing eyes and control my sobbing body during these dedications, I found it much more tranquil to listen to the service over the radio station. I then could not see the happy parents with their "bundles of joy" (Guild-Smith, 1983:147).
Hier het die gemeente beslis ’n pastorale rol om te vervul. Die navorser meen dat dit baie belangrik is dat die gemeente tydens hierdie fase betrokke moet wees, maar dan op so ’n manier dat die gesin se privaatheid, en die geleentheid om die emosionele skok oor ‘n tydperk te verwerk, hulle nie ontneem moet word nie. Gesin A, met wie ‘n onderhoud gevoer is, het byvoorbeeld die gemeente se onbetrokkenheid as baie liefdeloos ervaar.
3.2.1.5 Rou
Dit gaan hier oor ’n werklike rouproses wat vergelykbaar is met die rouproses by die afsterwe van ’n geliefde. Die ouers en ander gesinslede rou oor die verlies aan die perfekte kind wat die gesin verwag het. Verder rou hulle ook oor die gepaardgaande verlies aan ’n toekoms vir die gestremde (Costandius, 2003:8). Tydens die onderhoude is soortgelyke ervarings van ’n rouproses bevestig: Die moeder in Gesin B het openlik gesê dat sy aanvanklik niemand wou sien nie en net wou huil. Sy het intussen ook haar man deur die dood verloor. Sy meen dat hy nooit die gestremdheid van hulle kinders aanvaar het nie.
3.2.1.6 Skuld(gevoelens)
Benewens ‘n gevoel van skaamte wat met die verlies gepaard gaan, ontstaan ook vrae soos: Waarom het dit met ons gebeur? Of: Wat sal ander mense dink? Of: Wat het ons verkeerd gedoen? Of: Het ons gesondig?
Tydens onderhoude met gesinne is bevind dat daar maar telkens sulke vrae, wat moontlik met skuldgevoelens gepaard gaan, ontstaan. Die moeder in Gesin C het skuldgevoelens omdat die probleem geneties by haar ontstaan het. Omdat daar in bepaalde gevalle (Gesin A) nooit ‘n werklike rede vir die gestremdheid gevind kon word nie, hou ouers aan om te worstel met die moontlikheid dat God hulle tog straf oor iets wat in hulle lewe moontlik nie na sy sin was nie.
Verdere skuldgevoelens kan moontlik met medikasie-, drank- of dwelmgebruik tydens swangerskap verbind word. Dit kan natuurlik ook verband hou met ’n skuldige gewete op grond van “sondes van die verlede”, soos seksuele wanpraktyke of die feit dat die ma ’n aborsie oorweeg het (Joubert, 1986:38; Krige, 1991:91-92).
3.2.1.7 Woede
Woede oor die verlies kan wissel van matig tot hewig. Hierdie woede kan gerig wees op mekaar, dokters, verpleegsters, pastors en ook op God, selfs al is daar in 75 – 85% gevalle geen duidelike aanduiding van die oorsaak van die gestremdheid met geboorte nie (Breukelman et al. 1977:11).
Tydens die onderhoud met gesin B het die ma openlik gesê dat sy vir die Here kwaad was omdat hy aan haar ’n gestremde kind gegee het.
Dat ouers in woede kan uitbars teenoor die persoon wat aanvanklik die diagnose maak en aan hulle die nuus meedeel, is nie vergesog nie. Ouers maak ook maklik die beskuldiging dat die nuus op ’n blatante en onsensitiewe wyse aan hulle oorgedra is (Taylor, 1982:1027). Die reaksie dat ouers meen die nuus is op ’n ongepaste wyse oorgedra, het byvoorbeeld ook by die navorser en sy vrou voorgekom. Die medikus, wat uiters bekwaam en professioneel is, het die woorde “Angelman Sindroom” op ’n papier geskryf en gevra of die ouers iets daarvan weet. Die antwoord was stomheid en ontkenning waarop ’n kopie met die eienskappe van die kliniese beeld oor die lessenaar geskuif is plus ’n vinnige gekrabbel van die name van drie instansies waarheen die kind uitgeplaas kan word. Die noodwendige reaksie op hierdie optrede was woede en ’n gevoel van oorbluftheid by die navorser en sy vrou.
Joubert (1986:39) wys daarop dat woede teenoor ander mense en selfs terapeute baie keer geregverdig is, omdat die reaksies van ouers/gesinne benader word vanuit ‘n beskouing van “people with problems create their own difficulties”. Gesinne se reaksie op ‘n gestremde kind se geboorte word dan as patologies gesien en beskou as gedrag wat geremedieer moet word, in plaas daarvan dat dit gesien word as normale reaksies van persone wat onder geweldige druk verkeer en wat begeleiding nodig het.
.
3.2.1.8 Vrees
Dit het uiteindelik te doen met die bevraagtekening van jou vermoë om die toestand te hanteer. Veral ten opsigte van die toekoms is daar vrees omdat die ouers en die gesin nie weet wat om te verwag nie. Tydens die onderhoud met Gesin C het die pa dit beklemtoon dat hulle sedert die diagnose ten opsigte van die gestremdheid gemaak is, die toekoms maar dag vir dag vat. Wat die volgende dag inhou, hang grootliks van die gestremde kind se gesondheidstoestand af. Indien die kind siek word, moet soms groot aanpassings in die res van die gesin se program gemaak word, ten einde die kind te versorg of vir verdere mediese behandeling te neem. Dit lei weer tot addisionele stres en verantwoordelikhede wat andersins nie daar sou wees nie.
3.2.1.9 Onderhandeling(“bargaining”)
Tydens hierdie fase probeer die ouers of een van die ander gesinslede met God ‘n ooreenkoms aangaan. Dit kan byvoorbeeld soos volg lui: Ek kan hierdie fisiese beperkings aanvaar, o Here, as hy/sy net nie verstandelik gestrem is nie of Here, as hy/sy maar net kan loop, sal ek enigiets vir u doen. Daar word dan allerhande beloftes aan die Here gemaak en teleurstelling tree in wanneer daar geen verandering in die toestand van die gestremde kind kom nie (Shader, 1977:12).
Hierdie pogings tot onderhandeling, asook “teleurstelling” met God, is deur die navorser en sy vrou persoonlik ervaar en is ook bevestig deur ouers met wie onderhoude gevoer is. Die ma in Gesin A meld dat die oudste gestremde kind self baie ernstig bid dat die Here haar gesond sal maak sodat sy ook eendag kan trou en kinders hê. Sy is daarna baie terleurgesteld omdat die Here nie haar gebede verhoor nie.
3.2.1.10 Aanvaarding
Hierdie fase word laaste bereik en gaan oor ‘n realistiese evaluering van die situasie. Dit lei tot gepaardgaande innerlike vrede en die vasberadenheid om alles in werking te stel wat tot voordeel van die kind kan wees.
Tog moet ’n mens nie die fout begaan om te dink dat die probleem na die inisiële krisis opgelos is nie. In werklikheid word die probleem met ’n gestremde kind in die gesin nooit opgelos nie. Die aanvaarding en innerlike vrede wat ter sprake is, is daarom nooit volledig nie, want geen ouer kan volkome vrede met die toestand van ’n gestremde kind hê nie. Hierdie feit word deur die navorser en sy vrou beleef, en het ook tydens die onderhoude (Gesinne A, B, C, D en E) deurgeskemer.
Al kom al die verskillende fases, wat hierbo bespreek is (3.2.1.1 – 3.2.1.10), in enige volgorde, in wisselende duur, en selfs by herhaling voor, verloop die patroon tydens die inisiële en/of realiteitskrisis normaalweg van ontkenning tot aanvaarding (Breukelman et al. 1977:11; De Klerk, 1977:155).
Hierdie aanvanklike krisis, wat ontstaan by die bewuswording van ’n kind se erge gestremdheid, kan selfs so lank as twee jaar duur (Breukelman et al. 1977:11). Dit kan egter ook gebeur dat ’n ouer of ouers by een van bogenoemde fases vassteek. In so ’n geval kan die persoon se reaksies patologiese afmetings aanneem. Daar behoort dan besondere aandag aan die verwerking van die situasie gegee te word (De Klerk, 1977:155).
3.2.2 Die voortdurende krisis
Die gesin met ’n erg gestremde kind is in ’n voortdurende krisis. Die volgende aanhaling bevestig dat dit by gesinne voorkom:
“As Sheri approached her twenty-first birthday, I was having greater difficulty keeping the broken pieces of my life and my heart hidden behind the door deep inside me. I was just beginning to allow myself to feel, and what I felt was rage, and a sadness so great I thought it might destroy me”(Giesecke, 2001:99; beklemtoning deur die navorser).
Ikeler (1990:236 - 238) bevestig ook dat ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind onder voortdurende stres is. Hy praat van so ’n gesin as ’n gestremde gesin en noem ses redes vir die voortdurende toestand van stres waaronder die gesin ly. Daar word met erkenning aan Ikeler (1990:236-238) van sy indeling gebruik gemaak. Deurgaans word egter ook na ander teologiese literatuur, sowel as literatuur uit ander vakgebiede, verwys. Daarbenewens word ook na bevindings, wat tydens onderhoude met gesinne met gestremde kinders gemaak is, verwys.
3.2.2.1 Die gestremde gesin ondergaan ‘n chroniese rouproses
Die erg gestremde kind verteenwoordig, psigologies gesproke, ’n sterfgeval – die afsterwe van geantisipeerde vreugde en verwagtings. Die feit dat daar ’n parallel bestaan tussen ’n werklike sterfgeval en dit wat met die belewing van ’n erg gestremde kind in die huis gepaard gaan, word lank reeds aanvaar. Dit is egter eers maar onlangs dat daar begrip ontstaan het vir die feit dat hier van ‘n aanhoudende rouproses sprake is (Ikeler, 1990:236).
Joubert (1986:42-43) wys ook daarop dat ouers nie presies dieselfde mate van verdriet kan ervaar as wanneer ‘n kind sterf nie. Tog ervaar ouers, wat genoem word, “chroniese verdriet” (Costanius, 2003:9). Dit het egter niks met sogenaamde neuroses te doen nie.
Op grond van persoonlike ervaring weet die navorser dat die gesin van die erg gestremde kind se hartseer wel met verloop van tyd minder word, maar dit hou nooit op nie. Dit word telkens deur verjaarsdae, vakansietye of die waarneem van kinders van dieselfde ouderdom se ontwikkelingsmylpale na vore gedwing (vgl. ook Krige, 1991:93).
Tydens die onderhoude is die feit dat daar ’n chroniese rouproses ter sprake is, telkens bevestig deur die ouers se reaksie op die onderhoud self. As daar oor die kinders gepraat word, begin die ouers maklik huil, of gee selfs ’n swaar sug. Dit was duidelik dat die onderhoud wat gevoer is, die ouers/gesin opnuut voor die harde realiteit van hulle situasie met die gestremde kind(ers) geplaas het.
Dikwels kan hierdie chroniese rou oor die ouer self gaan. Die ma van gesin C het in haar rouproses dit ervaar dat die Here vir haar aanhoudend gevra het waarom sy dan so huil. Op al haar antwoorde het Hy net weer dieselfde vraag gevra totdat sy by die punt gekom waar sy gesê het : “Ek is so jammer vir myself.” Dit gaan dus daaroor dat die ouer(s) se lewe nie verloop soos verwag is nie. Die gestremde kind kan gelukkig en tevrede wees, terwyl die ouer(s) nog bly worstel om ou drome te laat vaar en nuwes te begin maak (Naseef, 1999).
3.2.2.2 Die gestremde gesin is gestigmatiseer en dus geïsoleer
Tydens seminare waar leiding aan gesinne met erg gestremde kinders gegee word, is klagtes ten opsigte van ongevoeligheid en onbetrokkenheid van bure, familie en selfs terapeute en pastors ’n algemene verskynsel (Ikeler, 1990:236). Hierdie klagtes is nie noodwendig gegrond nie, omdat die gesin met ’n erg gestremde kind geneig is om hulleself te isoleer (Costandius, 2003:198).
Benewens die pyn wat dit tot gevolg het, lei stigmatisering verder tot ’n gesin se isolasie. Navorsing dui daarop dat dit juis hier, by die ondersteuning al dan nie van die gemeenskap is, waar die vermoë van die gesin om die situasie te hanteer tot ’n baie groot mate bepaal word. Gesinne wat die ondersteuning van die gemeenskap geniet, is baie beter in staat om die stres, wat met ‘n gestremde kind in die gesin gepaard gaan, te hanteer (Costandius, 2003:22).
’n Aktiewe gemeentelike lewe, asook volgehoue pastorale versorging, en ’n sinvolle geloofslewe, is die gawes wat die Here deur middel van die gemeente aan ’n gesin met ’n ernstig gestremde kind gee (vgl. Anderson, 1979:46).
Tydens die onderhoude het veral Gesinne C en D met waardering verwys na die ondersteuning wat medegelowiges bied. Dit maak die las veel ligter as medegelowiges die gesin met praktiese hulp soos toesig en versorging kan bystaan. Die navorser bevestig, op grond van pastorale ervaring, dat die geestelike ondersteuning van medegelowiges van onskatbare waarde is.
3.2.2.3 Die gestremde gesin is sélf-gestigmatiseer en geneig tot skuldgevoelens as gevolg van ’n gebrek aan eie waarde
Sosioloë verstaan reeds lankal dat aanvalle van stigmatisering net soveel van binne as van buite die gesin kom. Die gesin beskou hulleself as veronregtes en tree daarom as veronregtes op.
’n Skuldgevoel teenoor ander lede in die gesin gekoppel aan die gestremdheid van een gesinslid, het ’n vernietigende effek op die gesin se eie-waarde, optimisme en openheid tot die gemeenskap – alles faktore wat vir die gesin noodsaaklik is om hierdie stresvolle toestand te hanteer.
Costandius (2003:198) kom in sy studie tot die volgende gevolgtrekking:
“High levels of perceived stress in the parents included in this study increases the likelihood that they will experience greater social sensitivity in terms of what others may think of the child and themselves and that they may have a more negative appraisal of themselves and of society’s attitude towards them and their severely handicapped child. These parents’ perception of society’s attitude may be a projection of their own fears and biases or could reflect their fear for rejection by society. This highlights a parental perception that, by having a severely handicapped child, they themselves have become abnormal”.
3.2.2.4 Die gestremde gesin is ’n sisteem van “stuck-together, rather
than together”
Omdat die versorging van ‘n erg gestremde kind buitengewone hoë eise aan ’n gesinstruktuur stel, kan so ’n gesin nie as ‘n “normale gesin” funksioneer nie.
As gevolg daarvan dat die moeder (soms die vader) noodwendig meer tyd en aandag aan die gestremde kind moet gee, voel die ander lede van die gesin maklik afgeskeep. Hulle beskou die gestremde kind as opposisie in die huis. Die man kan byvoorbeeld as huweliksmaat afgeskeep voel, en die kinders voel dat die ma of pa net aan die gestremde kind aandag gee. Die situasie word sodoende ryp vir ernstige konflik, maar die “vrede” word kunsmatig bewaar ter wille van die gestremde kind (Breukelman et al. 1977:13).
Costandius (2003:43) beskryf die toestand soos volg:
“....these parents have great difficulty maintaining their position on the health-ease/disease continuum and show greater discrepancies in their sense of coherence than parents of non-handicapped children. This may reflect (1) these parents’ lowered ability to remain mutually supportive whilst raising a handicapped child and (2) the child’s negative effect on the parents”.
In plaas daarvan dat hierdie kunsmatige toestand met behulp van goeie kommunikasie hanteer word, ontstaan daar nou ’n valse en ongesonde balans. Daar is “vrede” maar nie meer vreugde nie (Ikeler, 1990:237).
‘n Verdere praktiese probleem is die manier waarop die ander kinders in die gesin die situasie hanteer:
o Hulle kan worstel met woede en verwerping.
o Hulle kan veg vir ‘n deel van die ouers se aandag.
o Hulle kan probleme met dissipline ontwikkel.
o Tieners kan skaam voel terwyl hulle terselfdertyd baie lojaal teenoor die gestremde broer of suster is (Breukelman et al. 1977:13; Costandius, 2003:48). Hierdie skaamvoel is deur die ma in Gesin E bevestig. Sy het as kind dieselfde skaamgevoel ervaar toe sy self ‘n gestremde broer gehad het.
Ook grootouers, sowel as ooms en tantes (uitgebreide gesin of familie), word deur die erg gestremde kind in die gesin geraak. Hierdie mense kan van onskatbare waarde weesin die proses van aanvaarding van die kind. Grootouers wat met Christus se liefde reageer, is van die waardevolste ondersteuningstrukture moontlik. Hulle het egter ook pastorale versorging nodig (Breukelman et al. 1977:13; Costandius, 2003:49).
Die indruk wat die navorser kry uit die literatuur, sowel as die onderhoude wat gevoer is, toon aan dat dit in die meeste gevalle ’n verwikkelde en verweefde toestand word met die gestremde kind as die middelpunt. In dié opsig is die volgende uitspraak van Ikeler (1990:237) beslis gepas: “The family motto, silkscreened on every family member’s sweatshirt reads: First, last and always, our business is to care for our handicapped child”.
3.2.2.5 Die gestremde gesin ervaar stres as gevolg van tallose praktiese laste
Beperkte tyd en geld, gebrek aan die nodige energie, stres as gevolg van die ekstra las, ’n gevoel van onbevoegdheid en die onvermoë om die dienste wat die gemeenskap bied, te benut, dra alles by tot ’n gevoel van oorbelading en frustrasie. Hierdie las is veral waargeneem tydens die onderhoud met Gesin E wat finansieël swaar kry.
Die navorser en sy gesin kan dit bevestig dat gesinsuitstappies, vakansies, ’n besoek aan die tandarts of bloot net familie wat kom kuier, altyd spesiale beplanning en reëlings verg wat ’n voortdurende las op die hele gesin plaas. Baie dinge wat “normale gesinne” saam kan geniet, soos uitstappies in die natuur of om ’n konsert saam by te woon, word vir die gestremde gesin baie moeilik of selfs onmoontlik. Daar moet altyd spesiale reëlings getref word veral ook in die geval van die navorser in sy werk as predikant. Hierdie kind kan nie altyd saamgeneem word indien hy en sy vrou mense besoek nie. Tuis kan hy ook nie alleen bly nie. Dit is ook nie geregverdig om altyd die ander broers of suster te vra om hom op te pas nie, alhoewel hulle meestal gewillig is om te help.
Tydens die onderhoude het die ouers (Gesinne A, B, C en D) gewys op praktiese situasies soos persoonlike higiëne van die gestremde kind, vervoerprobleme met rolstoele en ander sake, wat elke dag se program met ekstra laste belaai en wat noodwendig stres plaas op die gesinslede wat die verantwoordelikheid moet dra.
3.2.2.6 Die gestremde gesin ervaar ’n geloofskrisis
Vir gesinne met gestremde kinders is die vraag na God se betrokkenheid by lyding byna altyd aktueel. Vrae soos: Wat wil die Here vir my met hierdie pyn en hartseer sê? en Is hierdie lyding God se manier om ons te straf? of Watter sonde het ek gedoen dat dit my moes oorkom? en selfs Waar is die God van liefde? word gereeld gevra (Louw, 2000:73). Maatskaplike werkers en beraders wat dienste aan gesinne met gestremde kinders lewer, getuig deurgaans: “... religious interpretations are vital to these families”(Ikeler, 1990:238).
Ikeler (1990:238) sluit hierdie punt, wat handel oor die voortdurende toestand van stres waaronder so ‘n gesin staan, in sy artikel af deur te sê: “I am convinced that pastors, if they hope to do a responsible job of pastoring disabled people and their families, must discover better ways of interpreting Christian faith in relation to theodic issues”.
Die onderhoude wat gevoer is, het deurgaans die problematiek ten opsigte van geloofsvrae na vore gebring. Omdat dit Christen-gelowige mense is wat in die onderhoude genader is, het almal, tot ’n mindere of meerdere mate, met geloofsvrae geworstel. Gesinne A en B meld dat hulle ’n behoefte het aan antwoorde op vrae oor wat hulle in die Bybel lees, soos byvoorbeeld dat God sy kinders se gebede beantwoord. Hulle ervaar dat Hy nie hulle gebede beantwoord nie – ten minste nie soos hulle dit verwag nie. Hulle vra na die God van liefde wat sy kinders versorg, terwyl hulle sy optrede in ‘n bepaalde sin as ongenaakbaar en selfs as straf ervaar.
3.2.3 Die krisis van die toekoms
Op grond van persoonlike ervaring kan die navorser getuig van ‘n voortdurende krisis wat oorloop in ‘n besorgdheid oor die toekoms van die erg gestremde kind. Omdat die kind nie selfversorgend is nie, moet vir die toekoms, wanneer die ouers nie meer kan sorg nie, voorsiening gemaak word. Die ander kinders van die gesin, wat uiteindelik ook eie gesinne het, behoort nie met die versorging van die gestremde broer of suster belas te word nie. Die skoonkinders wat ook nie noodwendig dieselfde voel as die broer of suster van die gestremde nie, kan onwillig wees om te help. Dit kan weer tot krisisse in hulle huwelike lei wat ten alle koste vermy moet word. Tydens die onderhoud met Gesin E is die invloed van die erg gestremde kind op die huwelik bevestig. Ouers worstel gevolglik met vrae oor plasing van die kind in ’n inrigting. Hulle worstel met vrae oor watter inrigting die regte een is, en of daar geld sal wees om die kind tot sy/haar dood daar te versorg. Ouers het professionele leiding in dié verband nodig om verantwoordelike besluite te kan neem (Towns & Groffs, 1972:94; Rule, 1983:144; Costandius, 2003:26).
Breukelman et al. (1977:12) asook Krige (1991:93) wys daarop dat die aanvanklike reaksies op hulle beurt ‘n kliniese proses vorm wat weer in sy geheel (hopelik in laer intensiteit) in later jare mag opduik. Die proses kan deur die volgende krisissituasies ontlok word:
· Operasies.
· Vraag na institusionalisering.
· Finansiële druk - die gevoel dat jy jouself voortdurend ‘n paar luukshede moet ontsê as gevolg van die besondere behoeftes van die kind. (Ouers kan moontlik a.g.v. trots finansiële hulp weier en moet aangemoedig word om alle hulp te aanvaar).
· Toetse en evaluerings - beide fisies en psigologies.
· Veranderings – Skool, opleidingsprogramme en terapie, begin van aanvalle (seizures), ens.
· Ontwikkelingsfases - elke fase bring nuwe probleme:
* Adolessensie met sy behoeftes aan sosialisering en seksuele ontwaking.
* Volwassenheid met sy besondere behoeftes t.o.v. huisvesting en moontlike werk, asook vervoer.
* Vrae oor huwelik en sterilisasie.
Sommige van bogenoemde probleme is deur die onderhoude bevestig. Gesinne A en C wys op die feit dat die res van die gesin frustrasie ervaar. Die ander kinders kan voel dat hulle op die lang duur benadeel is as gevolg van die feit dat daar nooit geleenthede of genoeg geld was om hulle dit te bied wat hulle in werklikheid verdien nie. Dit kan aspekte soos verdere studie-, sport- of reismoontlikhede insluit.
Daar moet altyd na die toekomstige versorging en finansiële sekuriteit van die gestremde kind omgesien word. Dit bly ’n langtermyn finansiële uitgawe, teenoor ander kinders wat selfversorgend word.
3.3 Metateoretiese perspektiewe op die pastorale
versorging van ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind
3.3.1 Inleiding
Stolk en Kars (1998:11) maak die volgende relevante opmerking oor die belangrikheid van die gesin met ’n gestremde kind se geloofsbelewing:
“Op basis van de resultaten van hun empirisch onderzoek concluderen Haworth, Hill en Masters Glidden (1996) dat religie (i.c. het christelijk geloof) een positieve invloed heeft op het welbevinden van gezinnen met een verstandelijk gehandicapt kind, en wel om twee redenen. In de eerste plaats levert het geloof ouders een 'valuable interpretive framework' voor het aanvaarden van hun kind en in de tweede plaats functioneert de geloofsgemeenschap voor het gezin als steun in de rug” (beklemtoning deur die navorser).
Die probleem is egter dat die meeste gesinne nie hierdie steun ervaar nie en baie moeilik die voordeel van die “interpretive framework” kan benut omdat daar, uit sowel die literatuur wat bestudeer is (Heystek, 1998:75-79; Guild-Smith, 1983:159), as uit van die onderhoude (Gesinne A, B en C) wat gevoer is, afgelei kan word dat daar soms ’n werklike tekort aan vertroostende en opbouende pastorale sorg is.
Die volgende aanhaling uit ’n artikel van Guild-Smith(1983:159) is belangrik omdat dit hierdie, skynbaar beperkte, onbeholpe of afwesige, pastorale sorg op ’n besonder manier bevestig:
“How did my church pastor help? ... Based upon a first telephone call from the head pastor several years later when I was ‘head of the household’, it was best that pastoral involvement was limited. The phone call was most untimely (just before the first morning service as I was preparing to leave), and most disturbing. His inquisitions were prodding and somewhat judgmental. The first church activity was half over by the time the conversation ended, and by then I was too upset to leave for the main service. In fact, I don't recall leaving the apartment for the entire day…” (beklemtoning deur die navorser).
In onderhoude wat gevoer is, het Gesin A byvoorbeeld getuig dat daar vir ongeveer twee jaar geen pastorale gesprek deur sowel die wyksouderling as die predikant met hulle oor hulle gestremde kind gevoer is nie. Hoewel die wyksouderling hulle gereeld besoek het en kennelik van hulle gestremde kind bewus was, het hy verkies om oor werksaangeleenthede te praat. Dit, terwyl in die woorde van die ma, “enige persoon kon sien daar is chaos in die huishouding”. Nadat hierdie ouers by verskeie geleenthede vir die ouderling gevra het om ’n afspraak met die predikant, het hy uiteindelik opgedaag. Die besoek was negatief omdat die predikant skynbaar gevoel het dat hy verwyt word omdat hy nie die gesin ondersteun het nie.
Die gesin het wel ’n paar jaar later, toe ’n tweede predikant na die gemeente beroep is, by hom pastorale hulp ontvang. Daarvoor is hulle baie dankbaar, hoewel hulle steeds met geloofsvrae oor die sin van hulle eie en hulle twee gestremde kinders se lyding worstel.
Gesinne B en Dhet tydens die aanvanklike krisis ’n enkele besoek van die predikant gekry, waar bemoedigende woorde uitgespreek is en ’n gebed vir krag en vertroosting gedoen is. Dit is egter waar die pastorale sorg opgehou het. In ’n volgende gemeente, toe ’n tweede gestremde kind vir Gesin B gebore is, het ’n predikant pastorale hulp probeer verleen, maar die ouers het op daardie stadium nie van hulle kant af saamgewerk deur die literatuur wat verskaf is te lees en vraelyste in te vul nie. Daarmee het enige verdere pastorale versorging tot ’n einde gekom.
3.3.2 Die aanvanklike krisis
By die aanhoor van die nuus dat hulle kindjie ernstig gestrem is, of dit by geboorte is of later, ervaar die ouers dadelik ’n skoktoestand (Towns & Groff, 1972:92; Breukelman et al, 1977:11; Heystek, 1998:74). Die normale reaksies wat met ’n toestand van skok en trauma gepaard gaan, word ervaar. Costandius (2003:17) wys daarop dat die geboorte en/of diagnose van ’n erg gestremde kind “represent a major life event, a crisis point, beyond which parents may appraise their present norms and customary problem-solving techniques as ineffective and completely lacking”.Sulke ouers het noodwendig dadelik pastorale hulp nodig.
Pastorale hulp word soms op hierdie kritieke stadium ontbeer as gevolg van die feit dat ouers huiwerig is om buitestaanders in hulle midde toe te laat. Costandius (2003:14) sê dat ouers na die geboorte van ’n erg gestremde kind geïsoleer voel. Hulle onttrek hulle van ander mense omdat hulle voel dat niemand nog ooit so ‘n oorweldigende verlies en teleurstelling, soos hulle, ervaar het nie. Sodoende veroorsaak hulleself dan ’n intensivering van hulle gevoel van eensaamheid en verlies. Sulke negatiewe reaksies laat, op hulle beurt weer, die ouers se pessimisme oor die kind toeneem.
Gesin C se predikant het, nadat hulle die diagnose in die stad gehoor het, vir hulle, met hulle tuiskoms, op die trappie voor die huis gesit en wag. Hulle het sy teenwoordigheid baie waardeer, maar wou op daardie stadium eerder alleen wees. Sy poging om aan hulle te verduidelik dat die feit dat hulle kind gestrem is, die wil van God is, was nie vir hulle toe aanvaarbaar nie. Hulle het sy gesprek met hulle dus negatief ervaar.
Op hierdie stadium behoort pastorale hulp te sentreer rondom so ’n gesin se behoefte van bystand. Die pastor moet daar wees vir hulle. Op hierdie stadium soek hulle nog nie teologiese antwoorde nie, maar is die pastor, as amptelike bedienaar van die genademiddele van God, se teenwoordigheid belangrik. Hy betrek die gesin in die kragveld van God (Towns & Groff, 1972:92; De Klerk, 1977:203).
Die navorser meen die voorlesing van ’n vertroostende of bemoedigende gedeelte uit die Skrif en gebed om krag en vertroosting en God se vaderlike bystand gepas is tydens die inisiële en/of realiteitskrisis. Omdat die ouers nog in ’n skokfase is, sal te veel woorde en veral teologiese verklarings nie van pas wees nie.
3.3.3 Die voortdurende krisis
3.3.3.1 Die hele gesin word belas
Die voortdurende krisis waarin gesinne met erg gestremde kinders hulle bevind, word duidelik as Costandius (2003:202) die volgende oor die gesin sê:
“...isolation and withdrawal may impede personal growth and development opportunities, such as work, social activities and education. Given that the fulfilment of personal and family growth opportunities contributes to the psychological well-being and life satisfaction, it is very possible that parents of severely handicapped, placed children, who present with high levels of perceived stress may feel unfulfilled, psychologically unwell and dissatisfied with their quality of life. As such they may be limited in their ability to contribute to the well-being of their spouse and family, which not only puts more strain on the spouse and family, but due to the increased stress load that the spouse and family have to carry, this could also further limit the growth opportunities of the family as a whole.”
Ten opsigte van die ander kinders in die gesin merk Costandius (2003:48) op dat daar nog baie min navorsing oor die nood en belewenis van broers en susters van erg gestremde kinders gedoen is. Hy het egter in sy studie tot die gevolgtrekking gekom dat hierdie kinders belangrike emosionele en sosiale mylpale mis. Ouers maak maklik die fout om die ander kinders in die gesin met bykomende take, ten opsigte van die versorging van die erg gestremde kind, te belas.
Verder verwag ouers ook soms van broers en susters om te oorkompenseer. Ouers doen dit teen die agtergrond van hulle, waarskynlik onbewuste, teleurstelling met die gestremde kind. As gevolg van hierdie bykomende druk raak die betrokke broers en susters sosiaal en psigologies wanaangepas. Hy wys verder daarop dat die oudste suster, wat moontlik gereeld as plaasvervanger vir die ouer(s) moet instaan, asook die jongste seun, die grootste risiko dra om probleme te ontwikkel.
Hierdie bykomende las op broers en susters van die gestremde kind (vgl. ook 3.2.2) toon dat die volledige gesin voortdurend tot ‘n mindere of meerdere mate onder stres gebuk gaan. So ‘n gesin sal dus nooit werklik “normaal” kan funksioneer nie.
3.3.3.2 Dit bly ‘n komplekse situasie
Pastorale versorging van ‘n hele gesin, in so ‘n voortdurende komplekse situasie, verg noodwendig besondere kennis en insig van ‘n pastor. Omdat kinders se gestremdhede verskil, en gesinne se situasies verskil, moet die pastor homself eers deeglik vergewis van die bepaalde gesin se besondere omstandighede en opset (Breukelman et al. 1977:15).
Die ervaring van die tragiese toestand met ‘n erg gestremde kind in die gesin, kan enersyds by ouers en ander gesinslede verskuilde krag na vore bring, of andersyds, swakhede openbaar, wat op hulle beurt, weer tot depressiestoestande lei (Taylor, 1982:1028). Die pastorale sorg moet gesinslede die geleentheid bied om hierdie gewaarwordings, wat deur die krisis of trauma van die gestremde aan die lig gebring is, reg te hanteer (Fenn, 1985:40 – 41).
Om die gesin se geloofsbasis te bou, is dit belangrik om die gelowige gesin as ’n verbondsgesin te versorg (vgl. Bavink, 1976:174). Dit is immers slegs teen die agtergrond van God se verbondsliefde wat daar hoop en sekerheid oor die kind se toekoms kan wees. Heystek (1998:25) wys daarop dat God Homself juis as verbondsgod aan die gestremde verbind.
3.3.3.3 Daar is ontwikkeling
Soos die tyd aanstap en ouers die proses van skok en rou tot aanvaarding, deurloop het, verskuif die aandag van hul eie emosionele behoeftes na dié van hulle gestremde kind. Dit is vordering! (vgl. Giesecke, 2001:127).
Soms sal pastorale versorgers hiermee saam nog ‘n ander fase opmerk, naamllik dat die ouers begaan is oor die nood van alle gestremde kinders. Dit is ‘n konstruktiewe en positiewe stap. Dit gaan oor hulp met ouerbyeenkomste en betrokkenheid by ouerleiding t.o.v. gesinne met gestremde kinders (Breukelman et al. 1977:14; Giesecke, 2001:136-137).
3.3.3.4 Begeleiding om sin in lyding te beleef
Pastorale versorging moet die gesin by die punt bring waar hulle die nood van ander begin raaksien en die kennis en ervaring waaroor hulle beskik, aanwend om ander gesinne in hulle nood te help. Dan het hulle op die punt gekom om sin in hulle lyding te sien. Louw (2000:183) sê: “The function of pastoral care in suffering is to orientate people to this future within the perspective of the victory of the resurrection”.
Kern (1985:170 – 172) wys daarop dat die gesin van die gestremde kind sin in hulle lyding moet vind. Volgens Du Toit (1990:2) kom die gesin, wanneer laaste en diepste vrae gevra word, op hierdie manier telkens uit by Jesus Christus se kruislyding en verlossing (vgl. Fil 3:10 – 12; 1 Pet 2:20). In hierdie verband kan verder na Jesus Christus se opmerking aan sy dissipels in Joh 9:3 (vgl. 2.2.3.2) verwys word, asook die apostel Paulus se opmerking in 2 Kor 12:9 en 10 (vgl. 2.2.3.3).
Louw (2000:172) merk die volgende op:
“The core of the question of finding meaning in suffering is not in what happens to us, but what can happen in and through us. Pastoral care needs to help supplicants to discover how to suffer; it attempts to build a new dispensation towards suffering as well as a new perspective on suffering. Suffering becomes a task and a calling through which one embodies God’s presence and comfort – his identification with our suffering in Christ and through his Spirit”.
Gesinne met erg gestremde kinders moet pastoraal so begelei word, dat hulle nie meer sal vra: Waarom? nie, maar eerder Waar toe? Die vraag na lyding gaan oor die doel en die rigting van ‘n mens se lewe. Louw (2000:172) sê dat sin in ‘n mens se lewe nie die somtotaal van al die antwoorde op al die vrae is nie. Sin in ‘n mens se lewe gaan oor die doel van menslike lewe en die beweging in ‘n bepaalde rigting. Daarom kan sin alleen binne ‘n lewende verhouding met God gesien en beleef word.
Louw (2000:195) merk verder ook op: “It is important that pastoral care to people in suffering should enable them to look upon suffering as an opportunity to embrace their trauma as a calling and a challenge to grow”.
(Vgl. ook Paulus se getuienis in 2 Kor 12:7 – 9 soos dit in 2.2.3.3.4 bepreek word).
Die pastorale sorg moet daartoe lei dat die gesin met die erg gestremde kind in hulle geloof groei. Hulle moet insig in hulle eie tekortkominge kry en ‘n lewende verhouding met Jesus Christus opbou. Dit ontwikkel dan in ‘n lewende hoop op die ewige nuwe lewe in volmaaktheid.
3.3.3.5 Begeleiding om die ondersteuning van mede-gelowiges te ervaar
Giesecke (2001:149) skryf aan die einde van haar boek oor haar persoonlike belewenis met twee gestremde kinders, die volgende bemoediging:
“Let me assure you. You are not alone in your struggle. Go any place where people gather, whether in the mall, the workplace, or the church. There they are. Hurting people just like you. We need to reach out to each other in order to find strength, help, hope and encouragement”.
Die pastor behoort die gesin met die erg gestremde kind op so ‘n manier te begelei dat hulle aan mede-gelowiges die geleentheid gee om met die liefde van Jesus Christus, aan hulle as gesin, ondersteuning te bied. Tydens die onderhoude het Gesin C met groot waardering verwys na die rol wat hulle selgroep speel in die ondersteuning wat hulle as gesin nodig het. Gesin D het ook daarop gewys dat dit “gewone lidmate” is, wat die meeste steun bied. Oostenbrink en Lotter (1999:13) beklemtoon die behoefte van gelowiges ten opsigte van intieme persoonlike verhoudinge binne die geloofsgemeenskap. Gesin Ehet ook met groot waardering na die ondersteuning van medegelowiges verwys. Uit persoonlike ervaring kan die navorser meld dat hierdie geloofsgemeenskap en die ondersteuning daaruit besonder baie vir ’n gesin beteken.
Anderson(1979:52) sê in diè verband oor die gesin wat verwaarloos word:
“The circumstances of this neglected group is an invitation for the church to reclaim an important learning relationship and ministry. A response to the less resourceful and attractive, ‘the least’ of those in our midst, can open the church to a renewed awareness of the rich resources and redemptive message entrusted to her by God” .
Die gesin met so ’n erg gestremde kind wil prakties ervaar dat die medegelowiges, wat hulle ondersteun, hulle gevoelens in ag neem, en bereid is om in hulle worsteling te deel (Towns & Groff, 1972:97).
3.3.4 Die krisis van die toekoms
Ouers is uit die aard van die saak bekommerd oor die toekoms van die gestremde kind. As hulle te siek of te oud word, of uiteindelik nie meer daar sal wees om na die kind om te sien nie, wil hulle die sekerheid hê dat hy/sy versorg sal wees. In dié verband moet ’n versorgingseenheid oorweeg word. Dit bring egter opnuut spanning en moet daarom ook met pastorale leiding en professionele hulp hanteer word (Rule, 1983:146).
Towns & Groff (1972:94) maak die volgende relevante opmerking:
“Emotionally healthy parents can survive the shock of parting with their retarded child, but not every couple is well adjusted. For the chronically disturbed parent (e.g., the one who needs a ‘cross to bear’ to maintain a neurotic adjustment to himself and others), separation is traumatic. The parent may have found in the retarded child a ‘new meaning in life,’ or a focal point for activity and endeavor; thus, he may become more dependant on the child than the child on him, and to institutionalize the child would be taking away the ‘crutch’.“
Wanneer ouers spanning opbou omdat hulle oor die toekoms van hulle gestremde kind bekommerd is, moet dit nie sonder meer as onnodige spanning afgemaak word nie. Die pastorale versorging moet in dié opsig toegespits wees op die Here se voortdurende leiding en sy beloftes ten opsigte van versorging ook van die betrokke kind (vgl. Matt 6:25-34).
Die besef van wie en wat hulle in Jesus Christus is, stel ouers van erg gestremde kinders in staat om hulle huidige situasie te bowe te kom. Hulle geloof lei hulle tot die totaliteit van hulle verlossing. Dit lei hulle uiteindelik ook tot die toekoms wat reeds in Jesus Christus ’n realiteit is (Louw, 2000:197 – 198).
3.4 Samevatting
3.4.1 Samevatting van 3.2
3.4.1.1 Inisiële en/of realiteitskrisis
3.4.1.1.1 Die skok wat ouers ervaar, wanneer hulle die nuus kry dat hulle kind gestrem is, is wesenlik dieselfde skok wat ervaar word by die aanhoor van die doodsberig van ’n geliefde.
3.4.1.1.2 Normaalweg verloop die patroon tydens die inisiële en/of realiteitskrisis, van ontkenning tot aanvaarding, en kan tot so lank as twee jaar duur.
3.4.1.1.3 Hierdie fases van rou kom in enige volgorde, in wisselende duur, en selfs by herhaling voor.
3.4.1.1.4 Tydens die skok en ontkenningsfase (m.a.w. net na die geboorte of diagnose) moet die pastor in die eerste plek net “daar wees”. Die gesin het nie op hierdie stadium behoefte aan teologiese verklarings vir hulle of die kind se situasie nie.”
3.4.1.1.5 Om van ’n toestand van skok en ontkenning tot by aanvaarding te kom, is pastorale hulp en bystand onontbeerlik.
3.4.1.1.6 Om pastorale hulp te kan verleen, is kennis van die gesin se situasie en belewenis noodsaaklik wat die Skrif oor ’n gesin met ’n gestremde kind, binne die raamwerk van skepping, sondeval en verlossing leer, ‘n vereiste.
3.4.1.2 Voortdurende krisis
3.4.1.2.1 Vir die doel van pastorale versorging is dit noodsaaklik om te weet dat ’n gesin met ’n ernstig gestremde kind ’n toestand van chroniese rou ervaar.
3.4.1.2.2 Die gesin is geneig om hulleself te isoleer as gevolg van die feit dat hulle vele praktiese probleme met die erg gestremde kind binne hulle gesinsopset ervaar.
3.4.1.2.3 Omdat die gestremde kind algaande na die middelpunt van die gesin se gesinwees skuif, ondergaan die ander gesinslede persoonlikheidsveranderings. Die rolle in die gesin word so aangepas dat alles ter wille van “liefde” en “vrede” verdra word, sonder dat daar vreugde by betrokke is.
3.4.1.2.4 Die gesin met ’n erg gestremde kind word later ’n “gestremde gesin”.
3.4.1.2.5 Die gesin met ’n erg gestremde kind ervaar ’n geloofsworsteling. Pastorale versorging moet onder andere vrae ten opsigte van God se soewereine optrede, gebedsverhoring en die sin in lyding aanspreek.
3.4.1.3 Krisis van die toekoms
3.4.1.2.1 Omdat die kind nie selfversorgend is nie, moet vir die toekoms, wanneer die ouers nie meer kan sorg nie, voorsiening gemaak word.
3.4.1.3.2 Die ander kinders van die gesin, wat uiteindelik ook eie gesinne het, behoort nie met die versorging van die gestremde broer of suster belas word nie. Ouers worstel gevolglik met vrae oor plasing van die kind in ’n versorgingseenheid.
3.4.1.3.3 Die aanvanklike reaksies op die erg gestremde kind se teenwoordigheid in die gesin kan op hulle beurt ‘n kliniese proses vorm wat weer in sy geheel (hopelik in laer intensiteit) in later jare mag opduik.
3.4.1.3.4 Pastorale versorging moet daarop gemik wees om aan die ouers hoop vir die toekoms te bied.
3.4.2 Samevatting van 3.3
3.4.2.1 Aanvanklike krisis
3.4.2.1.1 By die geboorte of diagnose van ’n ernstig gestremde kind, het die gesin pastorale versorging nodig wat toegspits is op die “daar wees” van die pastor.
3.4.2.1.2 Tydens die verskillende fases van skok, ontkenning, woede, depressie, en so meer tot die uiteindelike aanvaarding, is toegespitste pastorale versorging onontbeerlik. Die gesin moet baie aanpassings maak en hulle moet herderlik daarin begelei word.
3.4.2.2 Voortdurende krisis
3.4.2.2.1 Omdat die gesin nooit “normaal” sal wees nie, maar altyd ‘n “gestremde” gesin sal wees, is voortdurende pastorale sorg nodig.
3.4.2.2.2 Aspekte soos voortdurende stres en chroniese rou moet herderlik hanteer word.
3.4.2.2.3 Om elke dag met ’n erg gestremde kind saam te leef, bly altyd seer.
3.4.2.2.4 Die gelowige gesin, is ’n verbondsgesin en kan daarom aan God se verbondsbeloftes vashou.
3.4.2.3 Krisis van die toekoms
3.4.2.3.1 Die ouers is bekommerd oor wat van die kind sal word.
3.4.2.3.2 Die pastorale versorging moet die ouers lei om hulle hoop en vertroue op hulle hemelse Vader te stel.
3.4.2.3.3 Die ouers moet gelei word om te weet dat Jesus Christus ook op grond van God se verbondstrou vir hulle gestremde kind plek in die vaderhuis gereed maak.
HOOFSTUK 4
PRAKTYKTEORETIESE PERSPEKTIEWE
4.1 Inleiding
Van die basisteorie (Hfst. 2) is na die metateorie (Hfst.3) beweeg. In hierdie hoofstuk word die basisteorie en die metateorie in wisselwerking geplaas om sodoende die praktykteorie te vorm (vgl. Venter, 1996:90).
4.2 Doelstelling
Die primêre doel van hierdie hoofstuk is om ‘n praktykteorie te ontwerp. Ten einde hierdie doelwit te bereik, word die basisteoretiese perspektiewe (hoofstuk 2) in hermeneutiese wisselwerking met die metateoretiese perspektiewe (hoofstuk 3) geplaas. Hier vind uiteindelik dan ‘n kritiese interaksie tussen teorie en praktyk plaas (Heyns & Pieterse, 1998:83).
In die eerste plek word die wese van pastorale versorging (4.3) bespreek. Daarna word die pastorale begeleidingsverhouding (4.4) behandel. In die laaste plek (4.5) word die pastorale proses vir die begeleiding van gesinne met erg gestremde kinders bespreek.
4.3 Die wese van pastorale versorging
Pastorale versorging het met die praktyk van Christenskap te doen. Die pastor moet die mens wat hy versorg voor God stel. Powlinson (1994:49) skryf: “God has always enabled wise pastors to approach their people with love and patience, and to open their Bibles to the right places to comfort the disturbed and to disturb the comfortable”.
Cilliers (1998:133) wys daarop dat die Woord van God nie net gehoor en daar gelaat kan word nie. Jy móét daarop antwoord, jy moet reageer. Hy haal dan Reinhold Schneider aan wat sê: “Hierdie Boek kan ‘n mens nie lees nie … jy kan dit net doen. Dit is geen boek nie. Dit is Lewensmag”. Dit is die pastor se verantwoordelikheid om die mens in sy nood met hierdie “Lewensmag”, wat God se Woord is, te bemagtig.
Maddox (1994:116) wys daarop dat die konsep van veranderingin die Skrif sentraal staan en dat dit juis dáároor is wat pastorale versorging gaan. Pastorale versorging het dan volgens Maddox (1994:117) met 3 fundametele sake te doen, nl.:
· God het die mens geskep.
· Die sonde het elke mens besmet.
· God het voorsiening gemaak vir elke mens om te verander.
Hierdie siening van Maddox sluit volledig aan by die openbaringshistoriese lyn in die Skrif van skepping, sondeval en verlossing soosWolters (1992:15) en Van der Walt (1994:90 – 92) dit aandui (vgl. 2.1.2).
In die lig daarvan dat die gesin met ‘n erg gestremde kind ook binne hierdie paradigma van skepping, sondeval en verlossing versorg moet word, sal dit as vertrekpunt gebruik word om vervolgens die proses van pastorale begeleiding te behandel.
4.4 Pastorale begeleidingsverhouding
Binne elke pastorale verhouding is drie partye betrokke, nl. die pastor, die persoon of gesin wat versorg moet word, en die Drie-enige God (Reinecke, 2003:105).
Die pastor kry, binne die konteks van hierdie studie, sy opdrag van God, (vgl. Bruder, 1970:35). Hy is veronderstel om die gesin met die erg gestremde kind by die Here Jesus uit te bring.
Die gesin ly as gevolg van die sondeval, en worstel in hulle verhouding met God. Hulle sit met baie onbeantwoorde vrae en moontlik selfs skuldgevoelens. Die enigste manier hoe so ’n gesin ware verlossing en vrede kan ervaar, is wanneer hulle doelbewus na ’n nuwe lewe in Jesus Christus begelei word.
4.5 Pastorale proses van begeleiding
Om aan die opdrag ten opsigte van pastorale versorging gehoorsaam te wees, kan die pastor die openbaringshistoriese lyn (skepping, sondeval, verlossing) in die Skrif gebruik (vgl 2.1.1). Sodoende kan hy die gesin, wat versorg moet word, aan die hand van die Skrif na ‘n nuwe lewe in Christus begelei (vgl. Lotter 2003; Van Rensburg, 2003).
Omdat die gesin met ’n erg gestremde kind se nood en omstandighede met verloop van tyd verander, sal daar in die lig van die beperkte omvang van hierdie studie slegs aan die drie besondere fases of krisistydperke (vgl. 3.2) in so ’n gesin se lewe aandag gegee word.
4.5.1 Skematiese integrasie van basisteoretiese perspektiewe met metateoretiese perspektiewe
|
BASISTEORIE |
|||
|
|
SKEPPING |
SONDEVAL |
VERLOSSING |
|
AANVAN- KLIKE KRISIS |
Die soewereine God skep elke mens soos Hy dit beskik, ook gestremdes.
Gen 2:26; Ps 139:13 Eks 4:11 |
Die mens ly as gevolg van die vloek van God. Die mens leef in ’n gebroke wêreld. Geen mens is volmaak nie. Gen 3:16 – 19 Ps 69:24 & 25 |
Jesus Christus het gekom om ons lyding op Hom te neem.
Jes 53:4 & 5; Rom 8:35-39 |
METATEORIE |
VOORT-DURENDE KRISIS |
God het ook die gestremde mens geskep om sy verteenwoordiger te wees. Die gestremde het ‘n lewensdoel.
Gen 2:26 & 28 Joh 9:3 |
Die gesin worstel met onbeantwoorde vrae en voortdurende stres. Gestremdheid is nie straf op die sonde nie, maar simboliseer die gevolge van die sondeval.
Luk 13:11; Joh 9:2; 2 Kor 12:7 |
God gee deur die krag van die Heilige Gees in Christus sin in die lyding.
Eks 4:11 Joh 9:3; 2 Kor 12:9 |
|
KRISIS VAN DIE TOEKOMS |
God skep nie net nie, Hy onderhou ook sy skepsele.
Matt 6:25 - 34 |
Die toekoms is duister. Die gestremde kind is nie selfversorgend nie.
Joh 9:2; Matt 6:25 |
Gelowige ouers en gestremde kinders het ’n ewige en volmaakte toekoms. Joh 14:1 - 3 |
4.5.2 Pastorale riglyne
Pastorale riglyne vir die versorging van ’n gesin met ’n erg gestremde kind, sal vervolgens aan die hand van bogenoemde skema uitgewerk word. Die metateoretiese perspektiewe (aanvanklike krisis, voortdurende krisis en krisis van die toekoms) word as vertrekpunt geneem en dan telkens met die basisteoretiese perspektiewe (skepping, sondeval en verlossing) in wisselwerking geplaas om ’n praktykteorie te ontwikkel in die vorm van pastorale riglyne. Hierdie pastorale riglyne kan op hulle beurt dan praktiese hulp verleen in die pastorale versorging van ‘n gesin met ’n erg gestremde kind.
4.5.2.1 Tydens die aanvanklike krisis
Tipiese emosies of reaksies van die gesin tydens hierdie fase (vgl. 3.2.1)
Die volgende emosies of reaksies kan by die aanvanklike krisis onderskei word. Hulle kom nie noodwendig almal voor nie en ook nie in ’n bepaalde volgorde nie. Sommige kan by herhaling voorkom of daar kan ook by een of meer van hierdie emosies of reaksies vasgesteek word (vgl.3.2.1).
· Skok
· Ontkenning
· Depressie
· Onttrekking
· Rou
· Skuld(gevoelens)
· Woede
· Vrees
· Onderhandeling
· Aanvaarding
Die doelwit van pastorale versorging is om die gesin met ’n erg gestremde kind van ’n toestand van skok tot by aanvaarding te lei.
Tydens die aanvanklike skok en ontkenningsreaksies kan die gesin nog nie teologiese redenasies volg nie en stel ook geensins daarin belang nie. Redenasies oor byvoorbeeld hoe ’n God van liefde kan toelaat dat so ’n gestremde kind uit gelowige ouers gebore word, of waarom God lyding toelaat, sou op hierdie stadium onvanpas wees (vgl. 3.2.1.1). Met verwysing na ’n rapport van The Task Force on Severely Handicapped Children van die Presbyterian Church in die VSA, berig Ikeler (1990:239) “...the report states that many parents say during the period when they were experiencing the first shock of their child’s impairment, religious beliefs only served to confuse them” (beklemtoning deur die navorser).
In hulle geskokte en hartseer toestand wil die ouers ook eerder alleen wees om oor die kind, wat nie die mens is wat hulle verwag het nie, te rou. Daarom is die belangrikste aktiwiteit van die pastor aanvanklik om net teenwoordig te wees en te luister (Heitink, 1983:47; Heystek, 1998:83 en 95).
Met verloop van tyd sal die opvolgende reaksies en emosies soos onttrekking, skuldgevoelens, vrees, depressie, onderhandeling, ensomeer na vore tree. Tydens die ontwikkeling van hierdie fases tot by die punt van aanvaarding verleen toegewyde pastorale sorg groot ondersteuning aan die gesin. Gesinne wat nie hierdie versorging en ondersteuning kry nie, hanteer die situasie met ’n erg gestremde kind baie moeiliker en worstel om hulle daaglikse bestaan te hanteer.
4.5.2.1.1 Skepping
By geboorte of by die aanvanklike diagnose van die erg gestremde kind ervaar die ouers ’n geweldige skok en hartseer (vgl. 3.2.1). Omdat die ouers, wat in hierdie navorsing betrek is, gelowige mense is, het hulle begryp dat God, wat soewerein is, die betrokke kind so gemaak het. Of dat Hy ten minste toegelaat het dat die kind so, as gestremde, in die skoot van sy/haar moeder gevorm is (vgl. Gen 1:26; Ps 139:16).
Pastorale riglyne vir die versorging tydens die aanvanklike krisis
♦ Die pastor moet teenwoordig wees
• Besoek die gesin so gou as moontlik, selfs by die hospitaal. Die pastor se besorgdheid oor hulle situasie sê meer as enigiets anders (vgl. 3.3.2).
• Lees ‘n kort Skrifgedeelte en doen ‘n gebed om hulle van God se nabyheid te verseker.
• Bied aan om teenwoordig te wees solank die gesin die onmiddellike bystand nodig het. Soms verkies die gesin om vir ‘n tyd alleen te wees (vgl. 3.3.2).
• Bepaal watter besluite geneem moet word. Dit kan baie moeilike besluite insluit, soos onder andere:
▪ Moet passiewe genadedood toegelaat word as die kind nie sonder ondersteunende masjiene kan leef nie?
▪ Moet die kind onmiddellik geïnstitusionaliseer word? (Dit is slegs nodig om in uiterste gevalle direk na geboorte hieroor te besluit).
.▪ Sal die ouers in staat wees om die kind tuis te versorg? (Gewoonlik word tuisversorging, veral in die kind se vormingsjare, aanbeveel).
Die pastor help deur slegs riglyne voor te stel ten opsigte van sulke morele besluite. Die finale besluit berus by die ouers.
♦ Die pastor moet beskikbaar wees vir verdere bystand
Hy kan byvoorbeeld aanbied om teenwoordig te wees by verdere besoeke aan mediese instansies. Hy moet onder alle omstandighede dit duidelik laat blyk dat hy werklik omgee en daarom nie maar sy versorging tot een of twee besoeke beperk nie. Dit is uiteindelik die pastor wat die ouers moet help om te kom by die punt dat hulle sekerheid het dat hulle hul verantwoordelikhied aanvaar en uitvoer (Perske 1968:27).
♦ Die pastor moet empatie openbaar
Die pastor moet ’n empatiese in plaas van ’n diagnostiese houding vertoon. Hy moet ook begryp dat hy op hierdie stadium God by die betrokke gesin verteenwoordig. In die lig hiervan moet hy bedag wees op sy optrede wat ’n bepaalde indruk, hetsy positief of negatief, by die gesin kan laat. Dit kan uiteindelik die moontlikheid, al dan nie, vir sy verdere pastorale betrokkenheid by die gesin bepaal.
♦ Die pastor moet waak teen onvanpaste uitsprake
Wat die pastor op hierdie stadium glad nie mag sê nie, is uitdrukkings soos:
◦ Dit is God se wil.
◦ God het julle spesiaal uitgekies om hierdie kind te hê.
◦ God gee spesiale kinders aan spesiale ouers.
Bogenoemde uitdrukkings maak ouers eerder opstandig en kwaad as wat dit enigsins vertroosting bied. Ouers voel op hierdie stadium alles behalwe spesiaal en verstaan glad nie dat gestremdheid God se wil kan wees nie (vgl 3.3.2). Die pastor kan liewer in hierdie opsig met die ouers probeer identifiseer en sê dat hyself ook nie verstaan waarom God so ’n gestremde kind aan ’n mens gee nie.
♦ Die pastor behoort die gesin te begelei na hulle hemelse Vader, wat vertroos
Hy kan die gesin alleen na hulle hemelse Vader lei deur die lig van die Skrif in hulle donker uur te laat skyn en deur te bid om die teenwoordigheid en die leiding van die Heilige Gees.
Moontlike Skrifgedeeltes om te gebruik:
o Ps 23(Al is ons mense so onbeholpe en afhanklik soos skape, die Here is ons Herder).
o Job 5:18 & 19 (God is in volle beheer. Hy vertroos en versterk).
o Jes 41:8 ev. (Wys op die Here se voortdurende bystand).
o Jes 43:1 – 13(Die swaarkry kom uit God se hand, maar dit is ook duidelik dat Hy daar is en nooit sy eiendomsvolk in die steek sal laat nie).
Gebed:
Dra die gesin aan hulle hemelse Vader op in hulle skok en hartseer. Vra vir die Here om die gesin in sy liefde toe te vou en hulle deur sy Gees te versterk.
4.5.2.1.2 Sondeval
Die emosies wat die gesin op hierdie stadium ervaar, hou uit die aard van die saak verband met die geweldige gevolge van die sondeval. Hier kry die gesin met die harde werklikheid van die gevolge van die sondeval te doen. Alle hartseer en pyn moet noodwendig aan die sondeval toegeskryf word.
Soos ook in 4.5.2.1.1 opgemerk is, moet daar op hierdie stadium teen dogmatiese uitsprake oor God se wil of die gevolge van die sondeval gewaak word. Dit kan verwarrend wees vir die gesin.
Die pastor kan moontlik, deur van Sondag 10 van die Heidelbergse Kategismusgebruik te maak, daarop wys dat alles, voorspoed sowel as teëspoed uit die hand van die Here kom. Hy moet ook verder daarop wys dat die Here van ons verwag om in teëspoed geduldig te wees (vgl. ook Job 5:18).
4.5.2.1.3 Verlossing
Op hierdie vroeë stadium kan die gesin ook nog nie met Jesus Christus se lyding identifiseer nie en juis daarom moet daar weereens gewaak word teen dogmatiese uitsprake. Hier kan alleen maar net na Jesus as die weg en die waarheid en die lewegewys word.
Moontlike Skrifgedeeltes om te gebruik:
Matt 11:28
◦ Wys op die feit dat Jesus ons roep om met al ons laste na Hom toe te kom
◦ Verwys na Jes 53:4 & 5 waar Jesaja alreeds na Jesus verwys het wat ons siektes en laste sou kom dra.
Rom 8:35 – 39
◦ Paulus sing in sy oorwinningslied dat niks ons van die Here se liefde kan skei nie.
◦ Wys die gesin daarop dat ons in en deur Jesus Christus méér as oorwinnaars oor ons omstandighede is.
Gebed
Bid dat die gesin die verlossingswerk van Jesus Christus sal ervaar en dat hulle onder leiding van die Heilige Gees méér as oorwinnaars oor hulle omstandighede sal wees.
4.5.2.2 Tydens die voortdurende krisis
Tydens die voortdurende krisis het die ouers noodwendig behoefte aan voortgaande pastorale versorging. Hulle het dit enersyds nodig om persoonlik in hulle worsteling en hartseer deur die pastor versorg te word, maar andersyds het die betrokkenheid van medegelowiges in hierdie fase ook onskatbare waarde vir die gesin.
’n Gesin met ’n erg gestremde kind is afhanklik van die volgehoue ondersteuning van medegelowiges (vgl. 3.2.2.2).
Tipiese emosies of reaksies van die gesin tydens hierdie fase (vgl. 3.2.2)
· ‘n Chroniese rouproses.
· Voel gestigmatiseer en word dus geïsoleer.
· Is self-gestigmatiseer en geneig tot skuldgevoelens as gevolg van ’n gebrek aan eie waarde.
· Bevind hulle in ‘n sisteem van “stuck-together, rather than together”.
· Ervaar stres as gevolg van tallose praktiese laste.
· Ervaar ’n geloofskrisis.
4.5.2.2.1 Skepping
Ouers begin met verloop van tyd vrae vra, soos byvoorbeeld: Waarom het die Here hierdie kind so gemaak? of Wat het ons gedoen om so gestraf te word?
Die pastor moet dan die ouers daartoe lei om te aanvaar:
· God is Skepper.
Moontlike gedeeltes om uit die Skrif te lees:
Gen 1:26 en 31asook Ps 139:13 – 16 en bespreek die volgende sake:.
◦ Wat sê hierdie gedeeltes oor God?
◦ Wat sê hierdie gedeeltes oor die mens?
◦ Bepreek die feit dat God met elke mens se lewe ’n bepaalde doel het.
◦ Bespreek die vraag: Wat is God se doel met hierdie erg gestremde kind wat Hy geskep het.
· God is soewerein in sy optrede
· Lees uit die Skrif: Eks 4:11 en 12
◦ Wat sê hierdie gedeelte oor God?
◦ Wat sê hierdie gedeelte oor die mens?
◦ Wat dink jy wil die Heilige Gees jou met hierdie gedeelte leer?
◦ Hier kan ook na Job 38 – 40verwys word met Hfst. 39:34 – 38 as fokuspunt.
◦ Bespreek: God het ’n verhewe doel met sy optrede (Joh 9:3).
Gebed
Die pastor kan bid dat die gesin die erg gestremde kind as ’n skepsel van God sal aanvaar en dat hulle in die wil van God sal berus.
4.5.2.2.2 Sondeval
Ouers ontwikkel in hierdie fase soms skuldgevoelens. ’n Ma kan byvoorbeeld skuldig voel oor ’n sondige lewenstyl in die verlede of verkeerde medikasie wat gebruik is. Sulke ouers kan selfs voel dat hulle deur die Here met die kind gestraf word.
Ouers moet, wanneer hulle skuldgevoelens ontwikkel, gelei word om te begryp dat gestremdheid nie God se straf op hulle, as ouers, se sonde is nie. Gestremdheid dui egter wél op die gevolge van die sondeval omdat die sondeval God se hele skepping negatief beïnvloed.
Moontlik kan die volgende gedeelte as Skriflesing gebruik word.
Lees Joh 9:1 – 11 (vgl. ook 2.2.3.2) en bespreek die volgende sake:
◦ Wat leer ’n mens hier oor God?
◦ Wat leer ’n mens hier oor die kind wat gestrem is?
◦ Hoe kan God se werke in hierdie bepaalde gesin met die erg gestremde kind geopenbaar word?
Gebed:
Die pastor behoort die gesin voor te gaan in gebed om moontlike opstandigheid en skuld teenoor God te bely.
4.5.2.2.3 Verlossing
Ouers beleef soms ’n gestremde kind in ’n gesin as ’n straf of as beproewing deur die Here.. Hulle is veronderstel om te begryp dat die Here hulle deur middel van beproewing na hulle Verlosser Jesus Christus wil lei. In hierdie opsig het die pastor ’n belangrike funksie om te vervul.
· Die pastor moet die gesin na ’n nuwe lewe in Christus begelei
Omdat ’n erg gestremde kind in ’n gesin ’n voortdurende beproewing is, ervaar so ’n gesin dit as onophoudelike swaarkry en kastyding deur die Here. Hulle beskou hierdie voortdurende swaarkry as iets waarmee hulle teen wil en dank moet saamleef. Omdat hulle die verlossing, teen die agtergrond van swaarkry, nie maklik raaksien of ervaar nie, is dit baie moeiliker om aan hulle die verlossing in en deur Jesus Christus te verkondig en te verduidelik wat dit in hulle konkrete situasie beteken.
Die gesin met ’n erg gestremde kind kan alleen na ’n sinvolle lewe gelei word as die pastor hulle binne God se genadeverbond begelei. Hulle gedoopte kind is immers ’n verbondskind wat, al kan hy/sy dit nie verstaan nie, deel het aan God se verbondsbeloftes. Hulle moet verstaan dat die troue Verbondsgod sy volk versorg en liefhet en dat hulle in hulle nood en ellende na Hom kan gaan.
Hier moet met die pastorale begeleiding noodwendig dan op ’n dieper vlak beweeg. Die ouers moet gelei word om sin in hulle lyding te sien. Hulle moet leer om die ware verlossing te ervaar terwyl hulle deel in Christus se lyding (vgl 3.3.3.4).
Moontlike Skrifgedeelte om hier te gebruik:
Lees2 Kor 12:1 – 10 (vgl. ook 2.2.3.3) en bespreek die volgende punte:
◦ Wat leer ’n mens hier oor God se optrede?
◦ Het Paulus se volgehoue gebed sy probleem genees?
◦ Waar vind Paulus krag om sy probleem te hanteer?
◦ Voel u as ouers/gesin sterk genoeg om die situasie met die gestremde kind te hanteer?
◦ Wat beteken dit as Paulus sê: “... as ek swak is, is ek sterk”?
◦ Bespreek die stelling: Paulus het sin in sy lyding beleef.
· Die pastor moet die gesin daartoe lei om die liefde van die Here prakties uit te leef
Die pastorale versorging van die gesin behoort uiteindelik daartoe te lei dat die gesin op ’n konstruktiewe manier by ander mense se nood betrokke raak.
Hulle moet by die punt kom waar hulle nie meer in die greep van hulle eie ellende vasgevang sit nie, maar in staat is om uit te reik na ander gesinne wat moontlik dieselfde, maar ook ander nood, ervaar.
Moontlike Skrifgedeelte om te gebruik:
Lees Fil 2:12 – 21en bespreek die volgende punte:
◦ Wat was Paulus se omstandighede terwyl hy die brief geskryf het?
◦ Hoe sien hy sy omstandighede in die tronk?
◦ Hoe het hy sy omstandighede gebruik om die Here en sy naaste te dien?
◦ Sou Paulus, of iemand in ’n soortgelyke situasie, die verskoning kon hê dat sy omstandighede hom verhinder om diensbaar te wees?
◦ Waarom kon Paulus onder die haglikste omstandighede nog positief bly en diensbaar wees? (vgl. ook Hand 16:25 ev.).
4.5.2.3 Tydens die krisis van die toekoms
Tydens hierdie fase moet daarteen gewaak word dat ouers in moedeloosheid verval. Omdat daar nie aan die kind se toestand (gebrek) verander kan word nie, en die toestand bloot voortduur, of algaande versleg, raak ouers moedeloos oor die skynbare uitsigloosheid en onsekerheid van die kind se toekoms.
Tipiese emosies of reaksies van die gesin tydens hierdie fase
Hoe ouer die ouers van die gesin met ’n erg gestremde kind word, hoe meer tree die reaksies en emosies van hierdie krisistyd na vore.
· Bekommernis
· Moedeloosheid
· Vrees
· Onsekerheid
4.5.2.3.1 Skepping
Dit is noodsaaklik om die gesin met die erg gestremde kind te begelei sodat hulle sal begryp dat God nie alleen die Skepper van die betrokke kind is nie, maar ook die kind se Onderhouer. Die kind word immers lewenslank deur sy/haar hemelse Vader versorg (vgl. Psalm 71)
· Die pastor moet Christelike hoop bring
Omdat die toekoms altyd onbekend en donker lyk, is dit die pastor se verantwoordelikheid om aan die ouers Christelike hoop te gee. Ouers moet doelbewus in hulle geloof opgebou word, want alleen ware geloof lei tot ’n lewende hoop. Geloof bied sekerheid op die dinge waarop die mens hoop en gee oortuiging ten opsigte van dinge wat nie gesien kan word nie (vgl. Heb 11:1).
Moontlike Skrifgedeelte om te gebruik:
Lees Matt 6:25 – 34en bespreek die volgende sake:
◦ Waarom behoort ’n gelowige nie bekommerd te wees nie?
◦ Ons as kinders van God is meer werd as plante en diere.
◦ God is almagtig en Hy is ons Vader.
· Die pastor moet die gesin met besluite oor die kind se toekoms bystaan
Ouers is voortdurend bekommerd oor die erg gestremde kind se toekoms. In die lig van die feit dat hulle die volle verantwoordelikheid vir die kind se versorging dra, is dit verstaanbaar dat hulle bekommerd sal wees oor die dag wat hulle nie meer daar is nie of té oud en sieklik raak om die kind te versorg.
Besluite oor waar die kind gaan woon wanneer die ouers nie meer in staat is om na hom/haar om te sien nie, moet geneem word. Of ’n kind in ’n inrigting geplaas moet word en wat die finansiële en ander praktiese implikasies vir die res van die gesin gaan wees, moet met die nodige begrip bespreek word. In hierdie opsig het die pastor ’n sterk ondersteunende rol om te vervul.
· Pastorale sensitiwiteit is noodsaaklik
Onbeholpenheid en ’n onsensitiwiteit kan hier baie seermaak en groot skade berokken. Stilma (1979:12) gee ’n praktiese voorbeeld van so ’n onsensitiewe opmerking deur ’n predikant: “ ‘Het beste met uw been’, zei de predikant tegen de moeder met een verstuikte enkel, op de dag dat de gehandicapte zoon voorgoed zou vertrekken naar een inrichting”.
4.5.2.3.2 Sondeval
Die gebroke toekomsverwagting van ’n gesin met ’n erg gestremde kind is die gevolg van die sondeval. Hulle voortdurende kommer en stres oor wat van die kind sal word, spruit voort uit die feit dat hulle sondaars is. Vanuit hulle situasie, wat hulle uit die aard van die saak, en tot ’n sekere mate, as hopeloos en uitsigloos beleef, soek hulle liefde en ondersteuning.
Hierdie “gestremde gesin” se lewe kan verder bemoeilik word as die gemeente van Jesus Christus nie aan so ’n gesin die nodige ondersteuning bied nie. Die kerk is geneig om sy verantwoordelikheid ten opsigte van pastorale hulp deur middel van onderlinge liefdesbetoon gruwelik te verwaarloos (vgl 3.3.1). Dit hang moontlik saam met onkunde of ongemak, maar kan ook bloot as gevolg van sondige selfgesentreerdheid gebeur.
Die gemeente kan slegs, onder leiding van die Heilige Gees en met die liefde van Jesus Christus in hulle harte, ’n gesin met ’n ernstig gestremde kind pastoraal bystaan. Die predikant moet deur prediking die lidmate oproep om oop oë en ore vir die nood van gesinne met gestremde kinders te hê (vgl. 3.3.3.5).
4.5.2.3.3 Verlossing
Die gesin met ’n erg gestremde kind kan alleen in Jesus Christus, die Vredevors, ware en blywende vrede vind. Omdat hulle op ’n besondere manier deel het aan sy lyding, moet hulle ook op ’n besondere manier deel kry aan sy verlossing (vgl. 3.3.3.4). As hulle ware verlossing in Jesus Christus gevind het, kan hulle saam met die apostel Paulus volgens Romeine 8:35 – 39 jubel oor die liefde en oorwinning wat hulle ervaar.
Hulle beleef dan die vrede van God wat alle verstand te bowe gaan (Fil 4:7) en weet dat Jesus Christus vir hulle en hulle kind plek in die ewige vaderhuis gereed maak (Joh 14:1 – 4).
Die gelowige gesin, wat die pad van stres en worsteling met ’n gestremde kind in die huis loop, kan uiteindelik in Jesus Christus se verlossingswerk vrede vind. Daar kom sin in hulle lyding wanneer hulle met hulle kennis en ervaring diensbaar kan wees in God se koninkryk.
Hulle kan uiteindelik saam met Dawid in Psalm 23 getuig:
Die Here is my herder,
Ek kom niks kort nie.
Hy laat my in groen weivelde rus.
Hy bring my by waters
waar daar vrede is.
Hy gee my nuwe krag
Hy lei my op die regte paaie
Tot eer van sy Naam
Selfs al gaan ek deur donker dieptes,
Sal ek nie bang wees nie,
Want U is by my.
In u hande is ek veilig.
4.6 Samevatting van die hoofstuk
Pastorale riglyne vir die versorging van ’n gesin met ’n erg gestremde kind
Die doelwit van pastorale versorging is om die gesin met ’n erg gestremde kind van ’n toestand van skok tot by aanvaarding te lei. Uiteindelik moet die gesin, as hulle God se doel met die gestremde kind in hulle gesin verstaan, sin in hulle lyding beleef.
4.6.2 Tydens die aanvanklike krisis
Skepping
· Ouers beleef by die geboorte van ’n erg gestremde kind dieselfde ervaring as by die skielike dood van ’n kind. Dit is traumaties.
· Besoek die gesin so gou as moontlik, selfs by die hospitaal. Die pastor se besorgdheid oor hulle situasie sê meer as enigiets anders.
· Tydens die aanvanklike skok en ontkenningsreaksies kan die gesin nog nie teologiese redenasies volg nie en stel ook geensins daarin belang nie.
· Die belangrikste aktiwiteit van die pastor is aanvanklik om net teenwoordig te wees en te luister.
· Met ’n kort Skrifgedeelte en gebed moet die pastor die gesin van God se teenwoordigheid en bystand verseker.
· Die pastor moet ’n empatiese in plaas van ’n diagnostiese houding vertoon.
· Die pastor moet waak teen onvanpaste uitsprake soos: Dit is God se wil of God het vir julle as spesiale ouers ’n spesiale kindjie gegee.
Sondeval
· Die gesin kry met die harde, werklikheid van die gevolge van die sondeval te doen.
· Die pastor moet egter op hierdie stadium waak teen dogmatiese uitsprake.
Verlossing
· Op hierdie vroeë stadium kan die gesin ook nog nie met Jesus se lyding identifiseer nie.
· Daar moet gewaak word teen dogmatiese uitsprake.
· Hier kan alleen maar net na Jesus as die weg en die waarheid en die lewe gewys word.
4.6.3 Tydens die voortdurende krisis
Skepping
· Ouers begin met verloop van tyd vrae vra, soos byvoorbeeld: Waarom het die Here hierdie kind so gemaak?
· Die pastor moet die gesin begelei om te aanvaar dat God in sy soewereiniteit die kind so geskep het.
Sondeval
· Ouers ontwikkel op die lang duur soms skuldgevoelens.
· Ouers moet, wanneer hulle skuldgevoelens ontwikkel, gelei word om te begryp dat gestremdheid nie God se straf op hulle, as ouers, se sonde is nie.
Verlossing
· Die pastor moet die gesin na ’n nuwe lewe in Christus begelei.
· Omdat hulle die verlossing, teen die agtergrond van swaarkry, nie maklik raaksien of ervaar nie, is dit baie moeiliker om aan hulle die verlossing in en deur Jesus Christus te verkondig.
· Hier moet met die pastorale begeleiding noodwendig op ’n dieper vlak beweeg. Die ouers moet gelei word om sin in hulle lyding te sien.
4.6.4 Tydens die krisis van die toekoms
Skepping
· Omdat daar nie aan die kind se toestand (gebrek) verander kan word nie, en die toestand bloot voortduur, of algaande versleg, raak ouers moedeloos oor die skynbare uitsigloosheid en onsekerheid van die kind se toekoms.
· Die gesin moet pastoraal begelei word sodat hulle sal begryp dat God nie alleen die Skepper van die betrokke kind is nie, maar ook die kind se Onderhouer.
Sondeval
· Die gesin soek vanuit hulle situasie, wat hulle uit die aard van die saak, en tot ’n sekere mate, as hopeloos en uitsigloos beleef, liefde en ondersteuning.
· Die gemeente het ’n groot taak om die gesin in hulle nood by te staan.
Verlossing
· Omdat die toekoms altyd onbekend en donker lyk, is dit die pastor se verantwoordelikheid om aan die ouers Christelike hoop te gee.
· Omdat die gesin op ’n besondere manier deel het aan Jesus Christus se lyding, moet hulle deur pastorale begeleiding ook op ’n besondere manier deel kry aan sy verlossing.
· Die gesin moet so versorg word dat hulle die vrede van God wat alle verstand te bowe gaan, kan beleef (vgl. Fil 4:7).
4.7 Algemene, praktiese wenke aan die pastor of mede-gelowige
- Moenie God by die gesin probeer verdedig nie.
- Sorg dat jy daar is vir die gesin.
- Praat met hulle oor die kind en bid saam met hulle.
- Verseker hulle van die Here se liefde en trou.
- Praat in eenvoudige woorde met die kind indien hy/sy kan verstaan.
- Wees bereid om saam met gesin oor hulle geloofsvrae te worstel.
- Wees bedag op tekens van moedeloosheid en depressie.
- Waak teen oppervlakkige en sentimentele uitsprake oor die spesiale kind of spesiale ouers. Nie een van die twee is waar nie!
- Verstaan dat die huis dikwels omgekrap en deurmekaar sal wees.
- Moedig die gemeente (mede-gelowiges) aan om met liefdevolle meelewing by die gesin betrokke te raak.
- Betrek die gesin én hulle gestremde kind (sover moontlik) by gemeentelike bedrywighede.
-
Werk aan praktiese hulp wat gebied kan word soos:
- Tydelike toesig sodat die ouers kan rus of alleen kan uitgaan en ontspan.
- Gemaklike toegang by die kerkgebou vir rolstoele en mense wat moeilik beweeg.
- Die opbou van ’n hulpfonds (indien nodig).
HOOFSTUK 5
BEVINDING
Die navorser vertrou dat die navorsingsvraag wat aan die begin (vgl. 1.4) van hierdie studie gevra is, naamlik: Hoe moet ’n gesin met ’n erg gestremde kind pastoraal versorg word?, beantwoord is.
Die basisteoretiese perspektiewe is met die metateoretiese perspektiewe in hermeneutiese wisselwerking geplaas en sodoende kon daar by praktykteoretiese perspektiewe uitgekom word. Hierdie praktykteoretiese perspektiewe is gebruik om bepaalde riglyne vir die pastorale versorging van ’n gesin met ’n erg gestremde kind uit te werk.
BASISTEORETIESE PERSPEKTIEWE
Bevinding ten opsigte van bepaalde Skrifuitsprake oor gestremdheid
Gestremdheid en die skepping
· God skep elke individuele mens volgens sy ewige raadsplan.
· Alle mense, ook gestremdes, word as God se beeld en verteenwoordigers geskep.
· God heg waarde aan elke individuele mens.
· God het ook vir ‘n erg gestremde persoon ’n opdrag
· God gebruik mense wat nie gestrem is nie om hulle gestremde naasbestaandes by te staan.
- Geen mens se herkoms is bloot die gevolg van ‘n natuurproses nie. Die gestremde persoon se onwikkeling is in God se soewereine hand en geskied volgens sy raadsplan.
Gestremdheid en die sondeval
· Alle menslike ellende, ook gestremdheid, is die direkte gevolg van die sondeval.
· Geen mens is volmaak nie en is dus in ‘n mindere of meerdere mate gestrem.
- Daar kan gestremdheid voorkom wat direk aan die sondige optrede van ouers verbind kan word.
· Gestremdheid kan nie noodwendig met bepaalde sondes van ouers of kinders in verband gebring word nie.
- Daar kan gestremdheid voorkom wat direk aan die sondige optrede van ouers verbind kan word (dwelms, aanranding).
Gestremdheid en die verlossing
- Die gelowige kind van God kry deur ’n ware geloof deel aan Christus se verlossingswerk.
- Die Satan het, onder God se toelating, die mag om iemand gestremd te laat.
- Jesus Christus betoon sy oorwinning oor die Satan deur bose geeste uit te dryf.
- Jesus Christus verlos nie sonder meer elkeen wat gestremd is nie.
- Gestremdheid laat die gelowige sy afhanklikheid van God besef.
- God gee aan ‘n mens die genade om met ‘n gestremdheid saam te leef.
- Gestremdheid kan slegs hanteer word, as dit in Christus onder leiding van die Heilige Gees hanteer word.
METATEORETIESE PERSPEKTIEWE
Bevinding ten opsigte van die invloed van ’n erg gestremde kind op die gesin
Aanvanklike en/of realiteitskrisis
· Die skok wat ouers ervaar, wanneer hulle die nuus kry dat hulle kind gestrem is, is wesenlik dieselfde skok wat ervaar word by die aanhoor van die doodsberig van ’n geliefde.
· Normaalweg verloop die patroon tydens die inisiële en/of realiteitskrisis, van ontkenning tot aanvaarding, en kan tot so lank as twee jaar duur.
· Hierdie fases van rou kom in enige volgorde, in wisselende duur, en selfs by herhaling voor.
· Tydens die skok en ontkenningsfase (m.a.w. net na die geboorte of diagnose) moet die pastor in die eerste plek net “daar wees”. Die gesin het nie op hierdie stadium behoefte aan teologiese verklarings vir hulle of die kind se situasie nie.
· Om van ’n toestand van skok en ontkenning tot by aanvaarding te kom, is pastorale hulp en bystand onontbeerlik.
· Om pastorale hulp te kan verleen, is kennis van
o die gesin se situasie en belewenis noodsaaklik
o wat die Skrif oor ’n gesin met ’n gestremde kind, binne die raamwerk van skepping, sondeval en verlossing leer, ‘n vereiste.
Voortdurende krisis
· Vir die doel van pastorale versorging is dit noodsaaklik om te weet dat ’n gesin met ’n ernstig gestremde kind ’n toestand van chroniese rou ervaar.
· Die gesin is geneig om hulleself te isoleer as gevolg van die feit dat hulle vele praktiese probleme met die erg gestremde kind binne hulle gesinsopset ervaar.
· Omdat die gestremde kind algaande na die middelpunt van die gesin se gesinwees skuif, ondergaan die ander gesinslede persoonlikheidsveranderings. Die rolle in die gesin word so aangepas dat alles ter wille van “liefde” en “vrede” verdra word, sonder dat daar vreugde by betrokke is.
· Die gesin met ’n erg gestremde kind word later ’n “gestremde gesin”.
· Die gesin met ’n erg gestremde kind ervaar ’n geloofsworsteling. Pastorale versorging moet onder andere vrae ten opsigte van God se soewereine optrede, gebedsverhoring en die sin in lyding aanspreek.
Krisis van die toekoms
· Omdat die kind nie selfversorgend is nie, moet vir die toekoms, wanneer die ouers nie meer kan sorg nie, voorsiening gemaak word.
· Die ander kinders van die gesin, wat uiteindelik ook eie gesinne het, behoort nie met die versorging van die gestremde broer of suster belas te word nie. Ouers worstel gevolglik met vrae oor plasing van die kind in ’n versorgingseenheid.
· Die aanvanklike reaksies op die erg gestremde kind se teenwoordigheid in die gesin kan op hulle beurt ‘n kliniese proses vorm wat weer in sy geheel (hopelik in laer intensiteit) in later jare mag opduik.
· Pastorale versorging moet daarop gemik wees om aan die ouers hoop vir die toekoms te bied.
Bevinding ten opsigte van die pastorale versorging van ’n gesin met ’n erg gestremde kind
Aanvanklike krisis
· By die geboorte of diagnose van ’n ernstig gestremde kind, het die gesin pastorale versorging nodig wat toegspits is op die “daar wees” van die pastor.
· Tydens die verskillende fases van skok, ontkenning, woede, depressie en so meer, tot die uiteindelike aanvaarding, is toegespitste pastorale versorging onontbeerlik. Die gesin moet baie aanpassings maak en hulle moet herderlik daarin begelei word.
Voortdurende krisis
· Omdat die gesin nooit “normaal” sal wees nie, maar altyd ‘n “gestremde” gesin sal wees, is voortdurende pastorale sorg nodig.
· Aspekte soos voortdurende stres en chroniese rou moet herderlik hanteer word.
· Om elke dag met ’n erg gestremde kind saam te leef, bly altyd seer.
Krisis van die toekoms
· Die ouers is bekommerd oor wat van die kind sal word.
· Die pastorale versorging moet die ouers lei om hulle hoop en vertroue op hulle hemelse Vader te stel.
· Die ouers moet gelei word om te weet dat Jesus Christus ook vir hulle gestremde kind plek in die vaderhuis gereed maak.
PRAKTYKTEORETIESE PERSPEKTIEWE
Pastorale riglyne vir die versorging van ’n gesin met ’n erg gestremde kind
Die doelwit van pastorale versorging is om die gesin met ’n erg gestremde kind van ’n aanvanklike toestand van skok tot by aanvaarding te lei. Uiteindelik moet die gesin, as hulle God se doel met die gestremde kind in hulle gesin verstaan, sin in hulle lyding beleef.
Tydens die aanvanklike krisis
Skepping
· Ouers beleef by die geboorte van ’n erg gestremde kind dieselfde ervaring as by die skielike dood van ’n kind. Dit is traumaties.
· Besoek die gesin so gou as moontlik, selfs by die hospitaal. Die pastor se besorgdheid oor hulle situasie sê meer as enigiets anders.
· Tydens die aanvanklike skok en ontkenningsreaksies kan die gesin nog nie teologiese redenasies volg nie en stel ook geensins daarin belang nie.
· Die belangrikste aktiwiteit van die pastor is aanvanklik om net teenwoordig te wees en te luister.
· Met ’n kort Skrifgedeelte en gebed moet die pastor die gesin van God se teenwoordigheid en bystand verseker.
· Die pastor moet ’n empatiese in plaas van ’n diagnostiese houding vertoon.
· Die pastor moet waak teen onvanpaste uitsprake soos: Dit is God se wil of God het vir julle as spesiale ouers ’n spesiale kindjie gegee.
Sondeval
· Die gesin kry met die harde, werklikheid van die gevolge van die sondeval te doen.
· Die pastor moet egter op hierdie stadium waak teen dogmatiese uitsprake.
Verlossing
· Op hierdie vroeë stadium kan die gesin ook nog nie met Jesus se lyding identifiseer nie.
· Daar moet gewaak word teen dogmatiese uitsprake.
· Hier kan alleen maar net na Jesus as die weg en die waarheid en die lewe gewys word.
Tydens die voortdurende krisis
Skepping
· Ouers begin met verloop van tyd vrae vra, soos byvoorbeeld: Waarom het die Here hierdie kind so gemaak?
· Die pastor moet die gesin begelei om te aanvaar dat God in sy soewereiniteit die kind so geskep het.
Sondeval
· Ouers ontwikkel op die lang duur soms skuldgevoelens.
· Ouers moet, wanneer hulle skuldgevoelens ontwikkel, gelei word om te begryp dat gestremdheid nie God se straf op hulle, as ouers, se sonde is nie.
Verlossing
· Die pastor moet die gestremde gesin na ’n nuwe lewe in Christus begelei.
· Omdat die gestremde gesin die verlossing, teen die agtergrond van swaarkry, nie maklik raaksien of ervaar nie, is dit baie moeiliker om aan hulle die verlossing in en deur Jesus Christus te verkondig.
· Hier moet met die pastorale begeleiding noodwendig op ’n dieper vlak beweeg. Die ouers moet gelei word om sin in hulle lyding te sien.
Tydens die krisis van die toekoms
Skepping
· Omdat daar nie aan die kind se toestand (gebrek) verander kan word nie, en die toestand bloot voortduur, of algaande versleg, raak ouers moedeloos oor die skynbare uitsigloosheid en onsekerheid van die kind se toekoms.
· Die gesin moet pastoraal begelei word sodat hulle sal begryp dat God nie alleen die Skepper van die betrokke kind is nie, maar ook die kind se Onderhouer.
Sondeval
· Die gesin soek vanuit hulle situasie, wat hulle uit die aard van die saak, en tot ’n sekere mate, as hopeloos en uitsigloos beleef, liefde en ondersteuning.
· Die gemeente het ’n groot taak om die gesin in hulle nood by te staan.
Verlossing
· Omdat die toekoms altyd onbekend en donker lyk, is dit die pastor se verantwoordelikheid om aan die ouers Christelike hoop te gee.
· Omdat die gesin op ’n besondere manier deel het aan Jesus Christus se lyding, moet hulle deur pastorale begeleiding ook op ’n besondere manier deel kry aan sy verlossing.
· Die gesin moet so versorg word dat hulle die vrede van God wat alle verstand te bowe gaan, kan beleef (vgl. Fil 4:7).
SLOT
Hierdie navorsing het onstaan omdat die navorser self op ‘n praktiese manier met die vrae en worsteling wat met ‘n erg gestremde kind in die gesin gepaard gaan, te doen gekry het. In sy pastorale werk het die navorser verder onder die indruk gekom van die leemtes en onkunde wat daar bestaan ten opsigte van die versorging van ’n gesin met ’n erg gestremde kind.
Die gevolgtrekking waartoe die navorsing gelei het, is dat gesinne met erg gestremde kinders, wat hulle pastorale versorging betref, afgeskeep word. Dit gebeur omdat daar by sowel die pastorale versorgers as die medegelowiges groot onkunde bestaan oor die invloed wat so ‘n erg gestremde kind op ‘n gesin het.
‘n Gesin met ‘n erg gestremde kind beleef ’n chroniese rouproses en ervaar voortdurende stres omdat hulle gedurig met praktiese en emosionele sake wat die betrokke kind raak, gekonfronteer word.
Hierdie navorsing kan enersyds meehelp om mense, wat tot ‘n groot mate onkundig, onbeholpe of onseker is, in te lig oor die invloed wat ‘n erg gestremde kind op ‘n gesin het, terwyl dit andersyds mense wat pastorale versorging moet doen, van handige Skriftuurlike riglyne voorsien.
TERREINE VIR MOONTLIKE VERDERE STUDIE
1. Die invloed van ’n erg gestremde kind op sy/haar broers en susters en hoe hulle pastoraal versorg kan word.
2. Die rol wat die gemeenskap van die gelowiges (heiliges) binne ’n gemeente kan speel ten opsigte van die ondersteuning vir ’n gesin met ’n erg gestremde kind.
3. Die wyse waarop die gesin met ’n erg gestremde kind sin in hulle lyding kan ervaar deur self na buite uit te reik.
4. Die pastorale versorging van ’n gesin met ’n geestesgestremde kind.
5. Die invloed van ’n geestesgetremde kind op die gesin en hulle plek in die gemeente.
OPSOMMING
DIE PASTORALE VERSORGING VAN ‘N GESIN MET ‘N ERG GESTREMDE KIND
Wanneer ‘n ouerpaar uit die mond van ‘n mediese spesialisdie nuus hoor dathulle kindjie wat veronderstel was om soos ander kindersnormaal te wees, gestrem is, is dit ‘n geweldige skok. Die ouerpaar is dan in werklikheid getraumatiseer en gaan deur dieselfde fases van skok, ontkenning, woede en rou soos in die geval wanneer ‘n kindjie sterf. Wat die saak egter bemoeilik, is die feit dat die ouers daagliks, en selfs in ‘n toenemende mate, aan hierdie hartseer feit herinner word.
Die doel van hierdie studie is in die eerste plek om na te vors watter invloed so ‘n erg gestremde kind op die gesin se funksionering het. In die tweede plek word die behoeftes van so ‘n gesin ten opsigte van pastorale versorging nagegaan. In die derde plek word pastorale riglyne vir die versorging van ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind voorgestel.
Die studie is gedoen aan die hand van die prakties–teologiese model van Zerfass en behels:
· ‘n Basisteorie waarvolgens Skrifperspektiewe oor die onderwerp nagevors is.
· ‘n Metateoretiese beoordeling is gedoen na aanleiding van ‘n literatuurstudie (ook in verwante vakgebiede), asook empiriese navorsing wat gedoen is. Die empiriese studie is gedoen deur middel van onderhoude wat met enkele gesinne met erg gestremde kinders gevoer is.
· ‘n Praktykteorie waar riglyne voorgestel word vir die pastorale versorging van ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind.
Uit bogenoemde navorsing is bevind dat daar leemtes in die bestaande literatuur met betrekking tot die pastorale versorging van ‘n gesin met ‘n erg gestremde kind is. Uit die empiriese navorsing wat gedoen is, blyk dit dat daar baie onkunde is met betrekking tot die pastorale sorg wat sulke gesinne benodig.
Die gevolgtrekking van die navorsing is dat gesinne met erg gestremde kinders, wat hulle pastorale versorging betref, afgeskeep word. Dit gebeur omdat daar by sowel die pastorale versorgers asook medegelowiges groot onkunde bestaan oor die invloed wat so ‘n erg gestremde kind op ‘n gesin het.
Hierdie navorsing kan moontlik meehelp om enersyds mense wat tot ‘n groot mate onkundig is, in te lig oor die invloed wat ‘n erg gestremde kind op ‘n gesin het, terwyl dit andersyds mense wat pastorale versorging moet doen, kan voorsien van riglyne ten opsigte van die hantering van so ‘n gesin.
TREFWOORDE
· Pastoraal
· Versorging
· Gesin
· Gestremde
· Kind
SUMMARY
THE PASTORAL CARE OF A FAMILY WITH A SEVERELY RETARDED CHILD
It is a terrible shock to parents when they hear from a medical specialist that their child is not normal like other children, but retarded. Such parents are traumatized to the same extent as other parents may be when they lose a child to death. They go through the same phases of shock, denial, anger and mourning. A complicating factor is that these parents cannot recover from this loss as they are reminded of this sorrowful fact on a daily basis and to an increasingly difficult level.
The aim of this investigation is firstly to determine the effect that severely retarded child has on the functioning of the family. Secondly, to determine what the needs of such a family are in respect of pastoral care; and finally, to provide guidelines for the care of a family with a severely retarded child.
This research is based on the practical-theological model of Zerfass and comprises:
· A basis-theory that reveals Biblical perspectives that have been researched about the topic;
· A meta-theoretical assessment based on the literature survey (also in related fields), as well as empirical research. The empirical study is based on a number of interviews that were undertaken with families who have severely retarded children;
· Theory for application that proposes guidelines for the pastoral care of the family with a severely retarded child in their care.
The research results reveal lacunas that exist in available literature in respect of pastoral care for families with a severely retarded child. It is also clear from the results of the empirical research that ignorance about this type of pastoral care is common.
The conclusion of this research is that these families who have severely retarded children do not enjoy the benefit of proper pastoral care. This happens because both pastoral care-givers as well as members of the parish underestimate the influence that such a child has on the family.
The research results could assist in educating people who are, to a large extent, ignorant in this regard; as well as equipping pastoral care-givers with guidelines to care for families with severely retarded children.
KEY WORDS
· Pastoral
· Care
· Family
· Handicapped
· Retarded
· Child
BIBLIOGRAFIE:
ANDERSON, R.G. 1979. The role of the church in the community based care of the chronically mentally disabled; Reclaiming an historic ministry. Pastoral Psychology, 28(1): 38 – 52, Fall.
ADAMS, J.E. 1973. The Christians counselor’s manual. Phillipsburg : Presbyterian and Reformed Publishing Company. 476 p.
ADAMS, J.E. 1979. More than redemption. Phillipsburg : Presbyterian and Reformed Publishing Company. 338 p.
ATKINSON, D.J. & FIELD, D.H., eds. 1995 . New Dictionary of Christian Ethics & Pastoral Theology. Leicester : Inter-Varsity Press. 918 p.
BAVINCK, H. 1976. Gereformeerde Dogmatiek. Derde deel. Kampen : Kok. 604 p.
BRUDER, E. E. 1970. Ministering to deeply troubled people. Philadelphia : Fortress Press. 144 p.
BREUKELMAN, M., DAVIS, J., HUYSER, J., NYDAM, R., O’CONNEL, E., SHADER, V. 1977. Ministering to the family of the handicapped: A handbook for pastors. Denver : Evangelical Concern. 20 p.
BRUEGGEMANN, W. 1982. Genesis. Interpretation: A Bible commentary for teaching and preaching. Atlanta : John Knox. 384 p.
CALVIN, J. 1979a. Calvin’s Commentaries. Vol I. Genesis. Grand Rapids : Baker. 523 p.
CALVIN, J. 1979b. Calvin’s Commentaries. Vol V. Psalms 36 – 92. Vol 3. Grand Rapids : Baker. 513 p.
CALVIN, J. 1979c. Calvin’s Commentaries. Vol VI. Psalms 93 – 150. Grand Rapids : Baker. 513 p.
CALVIN, J. 1979d. Calvin’s Commentaries. Vol XVI. Harmony of Mathew, Mark, Luke. Grand Rapids : Baker. 456 p.
CALVIN, J. 1979e. Calvin’s Commentaries. Vol XX. The Corinthians. Grand Rapids : Baker. 438p.
CALVYN: Sien CALVIN.
CILLIERS, J. 1998. Die uitwysing van God op die kansel. Kaapstad : Lux Verbi. 155 p.
COETZEE, J.C., DE KLERK, B.J. & FLOOR, L. 1980. Die Hermeneuse van die Skrif met die oog op hedendaagse kerklik-etiese vraagstukke. In die Skriflig. 14 (54) : 12 – 26, Junie.
COSTANDIUS, A.J. 2003. Stress and coping in fathers with severely disabled institutionalised children. Bloemfontein : U.O.V.S (Proefskrif – Ph.D. Ongepubliseerd) 232 p.
DE KLERK, B.J. & VAN RENSBURG, F.J. 2002. Preekgeboorte. ‘n handleiding vir Gereformeerde eksegese in die prediking. Potchefstroom : PU vir CHO. Fakulteit Teologie. 83 p.
DE KLERK, W.J. 1977. Rousmart: die pastorale sorg oor bedroefdes na die oorlye van ‘n dierbare. Johannesburg : De Jong. 294 p.
DURHAM, J.I. 1987. Exodus (Word Biblical Commentary Vol 3) Waco : Word Books. 516 p.
DU TOIT, C. 1990. Perspektiewe op lyding –’n Teologiese perspektief. (In Vos, C. red. God in ons lyding. Pretoria : Orion. p. 1 – 10)
FENN, C. 1985. The Church and the disabled. Missouri : Herald Publishing House. 56 p.
FRETHEIM, T.E. 1991. Exodus. (Interpretation: a Bible commentary for teaching and preaching) . Louisville : John Knox 321 p.
GARLAND, D.E. 1999. 2 Corinthians. (The New American Commentary. Vol 29) . Nashville : Broadman & Holman 587 p.
GIESECKE, B. 2001. Letters to Sheri. Albany Oregon : Selah Publishing. 153 p.
GUILD-SMITH, L 1983. Toward an Understanding of Parents with an Impaired Child (In Hartbauer, R.E, ed. Pastoral Care of the Handicapped. Michigan : Andrews University Press. p 145 - 161).
HARRIS, R.L., ARCHER, G.L. & WALTKE, B.K., 1980. Theological Wordbook of the Old Testament. Chicago : Moody Press. 1124 p.
HAT (Verklarende Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal) 1991. 2de Uitgawe . Johannesburg : Perskor. 1378 p.
HEITINK, G. 1977. Pastoraat als Hulpverlening. Kampen : Kok. 412 p.
HELBERG, J.L. 1976. Openbaringsgeskiedenis van die Ou Testament. Volume 1. Potchefstroom : Pro Rege. 409 p.
HELBERG, J.L. 1994. Ou-Testamentiese perspektiewe op lyding. In die Skriflig, 28(3):463-476, September.
HENDRIKSEN, W.H. 1976. New Testament Commentary:The Gospel of John. Edinburgh : Banner of Truth. 505 p.
HENDRIKSEN, W.H. 1978. New Testament Commentary: Exposition of the gospel according to Luke. Grand Rapids : Baker. 1122 p.
HEYNS, L. M. & PIETERSE, H.J.C. 1998. Eerste treë in die praktiese teologie. Pretoria : Gnosis. 97 p.
HEYSTEK, P. H. 1998. Herderlike bediening aan verbondsouers van ‘n kind met Downsindroom. Potchefstroom : PU vir CHO. (Skripsie – Th.M.)
137 p.
HUGHES, P.E. 1986. Paul’s Second Epistle to the Corinthians. London : Marshall, Morgan & Scott. (The New London Commentary on the New Testament). 508 p.
IKELER, B. 1990. Stresses in Families with disabled Children. The Journal of Pastoral Care, XLIV(3): 234 – 243, Fall.
JOUBERT, Z.H.D. 1986. Die ouer van die verstandelik gestremde kind: ‘n Ondersoek na die subjektiewe belewenis, gesinsfunksionering en realiteitseise. Port Elizabeth: U.P.E. (Verhandeling – M.A.) 340 p.
KEIL, C.F. & DELITZSCH, F. 1976. Commentary on the Old Testament. Volume 1. The Pentateuch. Grand Rapids : Eerdmans. 531 p.
KEIL, C.F.& DELITZSCH, F. 1978. Commentary on the Old Testament. Volume 5. Psalms. Grand Rapids : Eerdmans. 420 p.
KERN, W. 1985. Pastoral ministry with disabled persons. New York : Alba House. 248 p.
KRIGE, H. 1991. Verstandelik erg gestremde kinders en gesinsfunksionering: ‘n opvoedkundig-sielkundige perspektief. Johannesburg : R A U. (Skripsie – M. Ed.) 132p.
KÜMMEL, W.G. 1975. Introduction to the New Testament. London : SCM Press. 629p.
LOTTER, G.A. 1993. Die werk van die Heilige Gees in die gelowiges volgens 2 Korintiërs. Potchefstroom : PU vir CHO. (Proefskrif – Th. D.)
163 p.
LOTTER, G.A. 1995. Is Paulus ’n ervaringsteoloog? In die Skriflig. 29(4) : 549 – 560, Desember.
LOTTER, G.A. 2003. Hoe gebruik mens die Skrif in berading? Klasaantekeninge in pastoraal. (kopie in besit van die navorser).
.
LOUW, D.J. 1993. Pastoraat as ontmoeting: Ontwerp van ‘n basisteorie, antropologie, metode en terapie. Pretoria : RGN-Uitgewery. 512 p.
LOUW, D.J. 1994. Illness as crisis and challenge: Guidelines for pastoral care. Halfway House : Orion. 201 p.
LOUW, D.J. 2000. Meaning in suffering: A theological reflection on the cross and the resurrection for pastoral care and counselling. Frankfurt am Main : Peter Lang. 210 p.
MADDOX, D.B. 1994. Union with Christ: The implications for Biblical counseling. (In MacARTHUR,jr., J.F. & MACK, W. Introduction to Biblical counseling: a basic guide to the principles and practice of counseling. Dallas : Word Publishing :116 - 130).
MATHEW HENRY 1960. Mathew Henry’s commentary on the whole Bible. London : Marshall Morgan Scott. 1204 p.
MATHEWS, K.A. 1996. Genesis 1 – 11:26. Nashville : Broadman & Holman. (The New American Commentary Vol 1A). 528 p.
MAYS, J.L. 1994. Psalms. Interpretation. A Bible commentary for teaching and preaching. Louisville : John Knox. 457 p.
NASEEF, R. A. 1999. An insider’s view of the invisible challenges: understanding parents of children with mental, emotional and behavioral disorders. SpecialFamilies Resource Center. [Web:] http://www.alternativechoices.com/healing-magazine.htm [Datum van gebruik 21 Mei 2003].
NASEEF, R. A. 2000. Families need help and dignity, not punishment. SpecialFamilies Resource Center. [Web:] http://www.alternativechoices.com/inquirer-op-ed.htm [Datum van gebruik 21 Mei 2003].
NOLLAND, J. 1993. Luke 9:21 -18:34. (Word Biblical Commentary). Dallas : Word Books. 896 p.
OOSTENBRINK, J. & LOTTER, G. 1999. Die groot God by kleingroepe. Potchefstroom : DPM. 84 p.
PERSKE, R. 1968. The pastoral care and counseling of families of the mentally retarded. Pastoral Psychology, 19(188) : 21 – 28)
PINK, A.W. 1981. Gleanings in Exodus. Chicago : Moody Press. 384 p.
PLUMER, W.S. 1978. Psalms: a critical and expository commentary with doctrinal and practical remarks. Edinburgh : Banner of Truth. 1211 p.
POWLINSON, D. 1994. Biblical counseling in the twentieth century. (In MacARTHUR,jr., J.F. & MACK, W. Introduction to Biblical counseling: a basic guide to the principles and practice of counseling. Dallas : Word Publishing : 44 - 60).
REINECKE, M. R. 2003. Die begrippe geestesgesondheid en geestesongesteldheid: ‘n prakties-teologiese ondersoek met die oog op pastorale begeleiding. Potchefstroom : Pu vir CHO. (Proefskrif – PhD.)
205 p.
RULE, P. 1983. Liggaamlik of geestelik gestremde kinders. (In Venster op die gesin.Wetenskaplike bydraes van die PU vir CHO. Instituut vir Reformatoriese Studies, F3 Versamelwerke, Nr. 19. p. 141 – 147)
SCHURINK, E.M. 1998. The methodology of unstructured face-to-face interviewing. (In De Vos, A.S., ed. Research at grass roots. Pretoria: Van Schaik p. 297 – 312.)
SHADER, V. 1977. Ministering to the family of the handicapped: A handbook for pastors. Denver: Evangelical Concern of Denver, Inc. 20 p.
STILMA, L. 1979. Wuiven naar de dominee: de verstandelijk gehandicapte en de kerk. Nijkerk : Callenbach. 88 p.
STOLK, 0.J. & KARS, A. 1998. Licht en Schaduw: een ondersoek naar de zinervaring van ouders en groepleiders in de zorg voor kinderen met een ernstige, meervoudige handicap. Amersfoort: Vereniging’s Heeren Loo. 233 p.
TAYLOR, D.C.1982. Counselling the parents of handicapped children. British Medical Journal. Vol 284: 1027 – 1028, April.
TOWNS, E.L. & GROFF, R.L. 1972. Successful Ministry to the retarded. Chicago : Moody Press. 144 p.
VAN DER WALT, B.J. 1994. The liberating message. a Christian worldview for Africa. Potchefstroom : PU vir CHO. 625 p.
VAN DER WALT, B.J. 2001. Shaping a radical Biblical wordlview. Word & Action. No. 377. 13 – 17, Spring.
VAN DER WALT, T. 1997. Openbaringsgeskiedenis van die Nuwe Testament. Wetenskaplike bydraes van die PU vir CHO. Reeks A: Geesteswetenskappe, nr. 65. Potchefstroom : PU vir CHO. 179 p.
VAN LEEUWEN, R.C. 1997. 1343 ברא (In Van Gemeren. New International Dictionary of Old Testament Theology. Vol 1. Grand Rapids : Zondervan.
1156 p.)
VAN RENSBURG, F.J. 2003. Skrifgebruik in berading. Brief aan George Lotter. (Kopie in besit van die navorser)
VENTER, C. 1996. Uitkringende liefdesbetoon. (RGN-Studies in Praktiese Teologie.) Pretoria: RGN Uitgewery. 145 p.
VERHOEF, G.C. 2001. Die noodsaak van ‘n Bybelse mensbeskouing in berading: enkele snitte uit die Skrif en die praktiese implikasies daarvan. Potchefstroom: PU vir CHO. (Verhandeling – M.A.) 140 p.
VINE, W.E. 1975. An expository dictionary of New Testament words. London : Oliphants. 351 p.
WEBB-MITCHELL, B. 1988. The place and power of acceptance in pastoral care with persons who are mentally retarded. The Journal of Pastoral Care, 42(4): 351 360, May.
WENHAM, G.J. 1987. Genesis 1 - 15 (World Biblical Commentary). Waco : Word Books. 352 p.
WOLTERS, A. M. 1992. Die skepping herwin: Bybelse grondslae vir ’n reformatoriese lewensbeskouing. Potchefstroom : PU vir CHO. Departement Sentrale Publikasies. 98 p.
TRANSKIPSIE VAN RELEVANTE GEDEELTES UIT DIE ONDERHOUDE
Gesin A
Pa: Dit is eintlik ongelooflik hoe ons in hierdie ding “ingefade” het. Die kind het baie gesondheidsprobleme gehad o.a. blaas en ander. Sy was eintlik baie siek. Die dokter het ‘n anti-refluks prosedure by die blaas gedoen. Haar stadige vordering het ons toegeskryf aan haar siektetoestand.
Ma: Die ma sien dit altyd eerste en vermoed dit.
Pa: Die pa is die optimis.
Ma: Maar jy hou jou dom want jy wil jouself beskerm. Op vier/vyf maande het haar ogies begin draai. Aanvanklik was daar niks fout nie. Die tweede kind het amper al gesit en dan vind daar agteruitgang plaas. Op vier/vyf maande het ons gevind dinge is nie reg nie, maar toe was ons besig met operasies en ander regstellende prosedures. Op nege/tien maande het ons die breinscan gedoen. Maar selfs toe het ons gedink dat sy klein is, maar binne die grense van normaal.
Pa: Op sestien maande het ons die tweede groot scan gedoen. Dit is ironies dat ons telkens weer nuwe hoop gekry het. Ons wou haar ‘n paar maande kans gee om op te vang .
Ma: My ma het my kwalik geneem dat ek opgehou het met werk om meer aandag aan haar te gee. Maar almal gaan deur die proses: oupas en oumas het almal ook hulle eie paadjies om te loop.
Ma: Dit was nie nodig vir iemand om regtig te sê dat daar fout met die kind is nie, want dit was eintlik baie duidelik dat daar iets fout was. Die beste manier om dit te weet is as mense vir jou vra: “En hoe oud is sy?” ‘n Kind op ‘n jaar behoort te kan loop en die ogies is so skeel.
In die gemeente waar ons toe was, het ek maar in die moederskamers saam met die ander mammas met klein babatjies gesit. Ons was nog nie heeltemaal ingeskakel nie. Maar toe dit begin duidelik word dat daar probleme is, het niemand, niemand, niemand moeite gedoen nie. In die eerste twee jaar was daar twee vrouens wat belanggestel het. Later het ek uitgevind dat sy self ‘n kind gehad het wat ‘n probleem gehad het. Sy het die kind teen daardie tyd reeds verloor. So, sy het verstaan. Sy het bietjie probeer om my te betrek. Die ander vrou het nooit oor die kind as sodanig gepraat nie maar ek kon sien dat hulle werklik probeer het om my te betrek. Sy sou vir my ‘n kaartjie met my verjaarsdag gee. Baie subtiel. En dis hoe ver dit gegaan het.
DJdeK : Begeleiding van die predikant en kerkraad?
Ma: Dis ‘n lang storie. Dis ‘n rowwe tyd. (Pa : Die ouderling het ook uit die aard van die saak geen begrip gehad nie). Enigiemand wat in ons huis gekom het, kon sien dat hier chaos is. Ek het nie ‘n bediende gehad nie. Die kind was ‘n ongelooflike groot probleem sy het geskree, ek kon haar nie vir ‘n oomblik neersit nie. En ek praat nie van die tyd toe sy ‘n klein babatjie was nie, maar tot op twee jaar. Dit was regtig erg …. Ek het niks, niks anders kon doen nie. Dit was nie ‘n kwessie dat iemand met oë aan sy kop kon sien hierdie mense “cope” glad nie. Ons was bitter jonk -- sy is gebore toe ons ‘n jaar en ‘n maand getroud was. So, finansieel was ons nie op ons voete nie. Ek moes ophou werk. Sy het ons duisende rande gekos daardie eerste jare. So, enigiemand wat ‘n bietjie belanggestel het kon gesien het ons “cope” glad nie
Dan die ouderling. Hy kom. Hy praat net oor sy werk. Hy praat met my man, nie met my nie.
As ek ‘n brood wou gaan koop, was dit ‘n krisis. Daar was niemand by wie jy die kleintjie kon los nie. My ma was wel daar, maar sy het my hoogs bejaarde ouma gehad om te versorg. Dan het ek ook nog vir een maand per jaar die versorging van my ouma op my geneem sodat my ma ‘n bietjie kon wegkom. My man het voltyds gewerk. Alhoewel hy baie graag help, was hy net nie daar nie.
Een maal in so ‘n tyd het die ouderling ‘n afspraak gemaak om te kom besoek. Die kind het die hele dag opgebring en dit het gereën . So die hele huis - sitkamer, eetkamer – het vol nat wasgoed gehang. Die speelgoed het oral rondgelê. Enigiemand kon sien hier is groot fout. Tog het hy net oor sy werk gepraat. In sy gebed kon ons agterkom dat hy tog van iets bewus geword het, want hy het vir die ouma bo in die kamer gebid en vir die ou kleintjie en vir die vrou van die huis … En toe stilgebly.
Na twee jaar het ons ‘n geweldige lewenskrisis ervaar. Jy treur en jy het troos nodig. Jy probeer sin maak en niks maak sin nie. Regtig ‘n moeilike tyd in ons persoonlike lewe maar ook in die politiek. En Sondag vir Sondag het ons predikant oor die politiek gepreek. Daar sit voor hom mense wat worstel met ander lewenskrisisse. Die politiek van die dag is so ‘n tydelike ietsie. Dit het vir maande so aangegaan.
Ons het vir ‘n jaar lank kerk toe gegaan sonder dat ons antwoorde vir ons geloofskrisis gekry het. Die kind is reeds twee jaar oud en daar word geen woord na ons kant toe gerig nie. Niks van “ Is jy OK ?” nie.
Toe begin ons via die ouderling laat weet dat ons die predikant wil sien. Daar het drie of vier huisbesoeke verloop voordat die predikant gekom het. Daar het omtrent nege maande verloop voordat die predikant gekom het. Ons het dit spesifiek deur die ouderling gewerk omdat ons nie self die predikant wou bel en sê ons het ‘n behoefte nie.
Toe uiteindelik kom die predikant en toe het hy bietjie van ‘n slegte “attitude”,
want toe het ons hom aangevat oor die politiek wat hy preek. Ons worstel met die Here se wil en hy preek politiek. Omdat hy politiek preek, het ek nie die vrymoedigheid om na hom toe te gaan met my probleem nie. Predikant het baie sleg gereageer: die Bybel eenkant toe gegooi en gesê hy kan nie nou lees of bid nie. (Ma is baie ontsteld hieroor -- in trane). Predikant sê dit is die eerste keer in sy bediening dat iemand nie die vrymoedigheid het om met hom te praat nie.
Ma: Hier sit ons met hierdie kind en ons is verskriklik alleen. Niemand steur hulle aan ons nie, niemand gee om nie, niemand ondersteun nie, niemand vra of is ons OK nie. Predikant sêdat hy en sy vrou pas ‘n dag tevore gepraat het oor hoe jammer hulle ons as gesin kry. Hy en sy vrou het toe vir ons gebid. Ten spyte van al hierdie gebeure het ons nooit opgehou kerk toe gaan en hulp verleen met teeskink, ens. nie. En een môre (nadat ons reeds twee jaar in die gemeente was) by die teeskink kom hierdie einste domineesvrou na my toe envra wat my naam is en of ons nuut in die gemeente is.!!!
Die tweede gestremde kind (derde kind) is nou drie jaar oud en dis steeds dieselfde predikant. Hy het nie een woord oor die tweede kind gesê of die gesin by hernuwing ondersteun nie. Sy vrou is wel baie gaaf. Praat nie oor die kind nie maar is wel baie gaaf met ons. Ek kan agterkom sy probeer.
‘n Ander predikant het gekom en hy probeer regtig ondersteun . Hy is wel ‘n bietjie onbeholpe maar hy probeer tog. Ons het meer ‘n vriendskaps-verhouding as ‘n pastorale verhouding. Hy het saam gehuil toe die nuus van die tweede gestremde outjie gekom het.
Pa: Hy het egter ‘n ander siening romdom lyding en beproewing. As hy oor hierdie onderwerpe praat, bring hy dit nie noodwendig met ons situasie in verband nie. Hy het meer ‘n OORSAAK/GEVOLG beskouing: daar kom beproewing oor jou pad SODAT …. Die Here weet wat het jy nodig.. Hy gee vir jou iets met die doel om jou by iets anders uit te bring. Hoe verduidelik ek dit aan my gestremde kind wat slim genoeg is om van haar eie gestremdheid bewus te wees, maar nie slim genoeg om dit diep geestelik te begryp nie.
Die feit dat die kind daarmee worstel maak dit ook vir ons as ouers moeilik en ons soek antwoorde.
Hiervolgens is dit eintlik jou skuld dat die kind gestremd is want die Here wil iets met jou bereik. Hy het my kind gestremd gemaak sodat Hy met my kan werk. Na die eerste kind se geboorte het ons regtig probeer om hierdie punt in te sien en ons lewe so in te rig dat uit hierdie hartseer tog iets positiefs kon voortvloei. Ons oë het oopgegaan vir ander mense se ellendes. Hierdie wêrelde van ellende het vir ons oopgegaan en ons het op ons klein manier ‘n bydrae probeer lewer.
Ma: En toe word die tweede gestremde kind gebore en wat sê dit vir my: die Here ag dit nog nodig om vir my ‘n gestremde kind te gee. Ek het nog niks wat Hy wou hê ek moes leer, geleer nie. Ek moet nou weer hierdie ellende deurgaan want, ek het nog nie genoeg geleer nie. Hierdie siening dat die Here jou iets wil leer deur hierdie dinge met jou laat gebeur en dat dit op die ou end altyd ten goede gebeur. Die sin van lyding is dan dat ‘n mens net moet moed hou want alles sal goed eindig: jou geloof sal beter wees. Maar ek weet van mense – nie ongelowiges nie - wat deur lyding eerder verder van die Here af weggegaan het, as wat hulle nader aan hom gekom het.
Pa: Ek glo dat die Here doen wat Hy wil sonder om regtig ‘n rede te gee wat vir my as mens ‘n rede kan wees. En ek moet my daarby neerlê. Dit is waar Job ook uitgekom het.
Ma : Die standpunt van oorsaak/gevolg het tot gevolg dat mense in die gemeente na mense kyk en sê : Sjoe daardie is goeie mense maar die Here werk nog hard aan hulle want kyk hoe swaar kry hulle. Om hierdie ou in die hemel te kry is nie ‘n maklik ding nie, die Here moet hom swaar beproef.
Ma : Ek kry nogal steun by ‘n ma (by die skool) met ‘n kind wat eintlik meer gestremd is as my kind. Maar sy is ook verstandelik sterk genoeg om haar probleem te begryp. En sy besef dat elke ideaal wat sy in haar lewe mag hê, sal nie verwesenlik kan word nie. Aan die anderkant is dit tog ook weer makliker met so ‘n kind want ‘n mens kan tog nog in ‘n mate met hulle die dinge rasioneel uitklaar. Maar maklik is dit nie!
Ons kry ook steun by ouers wat in ‘n charismatiese kerk is en hulle word aan die gang gehou met allerlei geestelike aktiwiteite. Maar hulle word gedra deur die mense in hulle kerk alhoewel hulle die saak eintlik te veel vergeestelik.
Die laaste mense teenoor wie ek eerlik sal wees, die laaste mense by wie ek hulp sal gaan vra, is die mense van my gemeente. Ons het al te veel kere seer gekry. Daar is wel enkelilng wat tog uitreik. Ek wil nie simpatie hê nie, maar wel empatie. Mense sê hulle bid vir jou en daarmee is die verantwoordelikheid terug by die Here.
Die gemeente reik nie uit nie. As ons die gemeente wil begin mobiliseer, steek hulle vas. Braaivleise en konserte bou nie die gemeente nie. Hulle moet iets saam doen om die liefde van die Here te wys.
Gesin B
Ma : M… was normaal by geboorte. Na die drie-in-een-inspuiting het sy hewige reaksie getoon en ‘n geweldige hoë koors. Haar ogies begin draai en ek het besef iets groots is fout. Dit was so op drie tot vier maande. W… se probleem is eers op elf maande opgespoor. Hy het vermoedelik breinvliesontsteking gehad. Hy het begin opstaan teen stoele en tafels. Toe het hy een aand net begin val en val . Hy het sy mond stukkend geval. Hy is toe Pretoria toe geneem en het allerhande toetse ondergaan o.a. breinskandering.
DJdeK: Het julle in die begin van beide gevalle enige ondersteuning van
predikante gehad?
Ma: Toe M…(oudste dogter) gebore is, was die predikant baie simpatiek. Ek het dit waardeer dat hy en sy vrou ons kom besoek het. Maar met W… (tweede gestremde kind) was dit anders. Ek wou niemand sien nie. Die predikant was wel simpatiek, maar ek het die situasie baie sleg ervaar. Ek kon dit nie aanvaar nie. Ek wou nie uit die huis uit gaan nie. Ek kon dit nie aanvaar dat ek ‘n tweede gestremde kind gehad het nie. Ek het dit toe later te bowe gekom. My man was die een wat dit nooit in sy hele lewe aanvaar het nie. Hy het dit weggepraat, maar dit kom baie in sy familie voor. Al sy broers en susters het gestremde kinders behalwe een suster.
Ek het gedink dat my man daarvan af weggevlug het. Toe ons weer verhuis het, het die nuwe dominee baie mooi met my man gepraat. Die dominee het vir hom klomp goed neergeskryf, meestal teksgedeeltes uit die Bybel. Maar hy het hier in die huis gekom, die papiere op die tafel neergegooi en gesê hy dink nie dat hy die krag het om deur hierdie saak te werk nie.
Ek het dit verwerk vandat ek in Spesiale Onderwys is, want ek kon baie ander ouers help. ‘n Neef van my wat ook ‘n predikant is het eendag by ‘n vakansie-oord met my gepraat. Die tweede kind het vir maande aanmekaar geskree en die neef het my gevra hoekom ons so moeg en moedeloos lyk. Die kind se geskree het my totaal doodgemaak . Ek kon niks hoor nie.
Ek het ook gedink die Here is kwaad vir my. Ek het gevoel die Here verstoot my. Ek het gevoel ek kan nie deurdring nie. Al my gebede help nie. My man was besig daardie tyd . As hoof van ‘n skool was hy baie weg van die huis af met vergaderings en sportbyeenkomste. Die kind was steeds baie siek en die dokter wou nie gehad het hy moet uit die slaapkamer kom nie. Die gevolg was dat ek vir drie tot vier maande ook glad nie uit die kamer kon kom nie. Ons was nuut op die dorp. So, dit was ‘n baie moeilike en eensame tyd vir my.
Die dominee het regtig baie mooi met ons gepraat maar ek wou dit nie aanvaar nie. Al die drome en mooi ideale wat ek vir my baba gehad het, het net verdwyn. Jy moet maar net aanvaar. Omdat my man so besig was, het hy my nie eintlik ondersteun nie. Ons het maar elkeen alleen gespook om dit te verwerk. Hy het in sy werk ontvlug. Dit was egter ook so dat hy baie maal alleen skoolfunksies moes bywoon omdat ek niemand gehad het om na die kinders om te sien nie.
‘n Mens moet maar aan jouself werk om hierdie ding te bowe te kom. Jy kan amper nie verwag dat iemand anders jou moet help om dit te doen nie. Jy moet begin aanvaar en as jy aanvaarding begin kry het, kan jy aan jouself begin werk. Want as ek nou vir jou moet sê dan dink ek dat hulle is eintlik sonskynkinders. Hulle kan my nie nou teleurstel deur iets wat hulle verbrou nie. Daar is nou ander dinge waarvoor ek dankbaar is wat ander kinders hulle ouers terleurstel. Daardie teleurstellings van my lewe is verby.
DJdK: Wat verwag jy tans van jou gemeente en jou predikant?
Ma: Ek verwag eintlik nou niks meer van die gemeente nie, want my kinders is op ‘n ander dorp in ‘n inrigting. Dit is wel nou vir my moeilik as hulle huis toe kom, want hulle het nou groot mense geword. (Man is ook reeds oorlede) Dit is werklik moeilik om hulle te hanteer. Ek het nie nou ‘n spesifieke geestelik behoefte nie. Ek het dit aanvaar. Ek is nou dankbaar want my kinders het my lewe verryk. Hulle het my altyd nederig gehou. Dit was nooit maklik nie, bv die tweede kind het nooit van ‘n nuwe plek gehou nie. As ons met vakansie gegaan het, het hy sommer aan die skreeu gegaan en vreemde gedrag geopenbaar.
Dit was vir my pa en ma ook baie moeilik om dit te aanvaar. Ek kon hulle nooit regtig gevra het om my met die kinders te help nie. Hulle was vreeslik lief vir die seuntjie, maar hulle kon my nooit regtig help nie.
DJdK: Die ander twee normale kinders?
Ma: D… het hom nooit vreeslik aan hulle gesteur nie. Hy het altyd by maats gaan speel maar daar was tog maatjies wat hier gekom het en baie van die twee kinders notisie geneem het. My dogter, Do… was die een wat vir hulle die meeste gedoen het , sy wou hulle altyd beskerm. Maar die twee gestremde kinders het self ook gevoel hulle moet maar na hulle kamers toe gaan, as daar maatjies gekom het . W…(gestremde seun) sou soms as sy boetie en maats TV-speletjies gespeel, bygesit het uit nuuskierigheid. Maar M…(gestremde dogter) het dan maar na haar kamer toe gegaan en radio gaan luister.
Do… het soms op navraag gesê dat hulle net twee kinders is – sy wou nie sê van die twee gestremde kinders nie. Haar motivering was om die gestremde kinders te beskerm, sy wou hulle nie blootstel nie.
DJdK Wat is ‘n mens se grootste behoefte op geestelike gebied?
Ma: ‘n Mens gaan deur stadiums - jy is soms meer ontvanklik vir insette deur predikante as ander kere. Die dominee was een keer daar en ek het gevoel dit nou sommer onnodig – waarvoor kom praat hy? Dit was eers later nadat ander dominees dieselfde ding vir my gesê het dat ek besef het dit wat hy baie jare tevore gesê het baie waar is. Eers dan begin jy besef jy kan nie hierdie pakkie alleen dra nie. Christus was self nie eers fisies sterk genoeg om sy eie kruis te dra nie. Langs die pad gaan daar altyd mense wees wat jou help. Daardie paar woordjies van troos wat my neef met my gepraat het, het absoluut my hele lewe verander.
DJdK: Het julle ooit ervaar dat julle hulp van mense uit die gemeentes gekry het?
Ma: Nooit, Nooit nie. …Op ‘n stadium toe die seuntjie so baie gehuil het, net voordat ons na ‘n nuwe dorp verhuis het, het die susters van die gemeente my nogal ’n bietjie kom help.
Op ‘n stadium het ek hartversaking gekry en skildklierprobleme en die dokters het my summier laat opneem. Gelukkig kon ek ‘n vriendin skakel om na die kinders te kom kyk, want my man was toe in die wildtuin en kon hom glad nie in die hande kry nie. M… was toe reeds in ‘n skool in Johannesburg. W…het by ons gebly tot hy 14 jaar oud was en toe het my gesondheid so ingegee dat ons ‘n plan moes maak. Hy is toe ook uitgeplaas na die skool in Johannesburg en hulle het toe al twee daar gebly en daarna na Potchefstroom toe verskuif, hulle is nou nog daar en ek gaan haal hulle om te kom kuier en dit is vir my baie lekker as hulle huis toe kom.
Gesin C:
DJdK Wanneer het julle van die probleem (2maal ) bewus geword?
Ma: Skynbaar normaal gebore. Ensiemafwyking. Ook nie geweet dat dit aan ‘n geslag gekoppel is nie. Vandat hy begin loop het so op tien maande het ons agtergekom dat hy lomp is. Ons het gedink daar is koördinasieprobleme. Toe is ons van dokter na dokter en eers na die derde keer is die siekte gediagnoseer omtrent op drie en half jaar. Die siekte is mikopolisakkaridose en die sindroom is Huntersindroom.
DJdK : Wat was julle reaksie?
Pa: Eerstens vra jy: “Hoekom?” Aanvanklik die skok en die pad terug van Pretoria af was onsettend lank en ons het die hele tyd getjank, want ons het nie geweet wat lê voor nie en ook nie hoe om dit te hanteer nie. Jy het nie ‘n idee waarheen jy gaan nie. En jy weet ook nie hoe sal jy daar deur kom nie.
Ma: Ons het Pretoria toe gegaan met die gedagte dat ons ‘n oplossing vir die koördinasieprobleem gaan kry. En toe kry ons hierdie verskriklike boodskap. Dit was vir ons ‘n totale doodsvonnis, want dit is ‘n nare siekte wat regtig die lewe by die kind steel. Die lewensverwagting is tussen 7 en 13 jaar en ons kinders het baie ouer geword. Een ding wat telkens in my kop bly opkom het as hulle vir my die simptome opnoem is: “Sê wie?!” Met my gaan dit anders wees.
Ek onthou ons predikant het vir ons op die trappie gesit en wag toe ons met hierdie verskriklike nuus by die huis kom. Maar ek het net een allesoorheersende behoefte gehad: “Los ons net uit!” Dit was vir my ‘n oorweldigende behoefte om alleen gelos te word. Ek wil nie nou aan mense verduidelik nie, ek wil dit nie met hulle bespreek nie, ek het nodig om stilte te hê.
En tog as ek nou daaraan terug dink, was dit allernoodsaaklik dat daar mense om ons was, net daar was.
Pa: ‘n Mens wou nie oor die sake redeneer nie, want jy het self nie geweet waar staan jy nie.
Ma: Een voordeel: ons was kinders van die Here. Ons het nie toe krag gehad om te gaan rondsoek nie. Ons het nie gewonder oor God nie. Ek het nooit gedink hy straf ons nie., Nee, nee nooit nie!! Ek het gou-gou by die goed uitgekom. Dit het te doen met die feit dat ons nie toe gelowiges geword het nie, maar dit lankal reeds was. Ons het dit klaar gehad.
Pa: Ons het ook baie ondersteuning van ons dominee gehad. Soos jy gesê het, hulle was net daar. Want hy het ook nie geweet wat hy vir ons moes sê nie.
Ma: Ek onthou ons moes ons familie troos. Al ons familie was nie vir ons ‘n ondersteuningsisteem nie. Ons ouers moes self getroos word. Ek onthou dat ‘n ouer predikant vir ons gesê het dat ons nie moet vrae vra nie en dat ons dit net moet aanvaar, want dit is binne God se wil. En dit was vir my totaal onaanvaarbare woorde op daardie tyd. En ons was bitter jonk, ons was soos kinders in sy oë. Ek het dit nie ontken nie, ek het nie met hom daaroor geredeneer nie. Ek het net vir myself gesê:” Hoe kan dit?” Ons sukkel met die konsep van hierdie siekte. En ‘n mens word groot met die stereotipe gedagtes dat siektes nie van God af kom nie en dat ‘n mens net moet dit, en net moet dat, dan sal dit goed gaan.
DJdK: Die optrede van die predikant was nie vir jou aanvaarbaar nie. Wat sou jy graag wou hê dat hy moet doen?
Ma: Ek sou wou hê hy moet vir my sê :” Dit moet verskriklik wees! En weet jy wat , ek het empatie met jou ...ek het nie vir jou ‘n antwoord nie … en jy mag huil … jy mag vrae vra … jy mag sukkel om dit te verwerk … ek kan dit nie vir jou makliker maak nie …”
Ek het die idee gekry mense is ongemaklik met die omstandighede waarin ons ons bevind het en hoe gouer hulle hulle daaruit kon kry, en hoe gouer hulle ons monde gesnoer kon kry of trane gestop kon kry hoe gemakliker sou dit vir hulle gewees het.
Maar die sterk punt hier was die verhouding tussen ons: man en vrou. Hy was my eerste boyfriend en ons loop al ‘n baie lang pad saam . Ons het ‘n baie diep verhouding. Met die eerste diagnose was ek maar 24 jaar oud. Maar ek het gevoel die intieme goeters wil ek nie met ander mense deel nie. Daarvoor het ek my man gehad.
Die oomblik as iemand vir my gesê het ek moet dit of dat doen, het ek gevoel so ‘n persoon stel nie genoeg belang nie, so: “Ek wil nie met jou praat nie”. Ek het nodig gehad dat iemand vir my sê: “Wat gaan nou met jou aan?” Mense wil jou raad gee en sê wat jy nie moet doen nie. Maar dit is nie wat jy wil hoor nie. Dit is duidelik ‘n onbeholpenheid by mense.
Pa: En dan het ons ook ‘n ander ding oorgekom: Christene en sogenaamde Christene het vir ons begin sê: “Luister daar’s iets fout. Gaan kyk bietjie na jou voorvaders wat dalk gesondig het. Of daar is ‘n vloek op jou. Miskien is dit ‘n kwessie van onbelyde sondes”. En dan is dit definitief nie wat jy wil hoor nie. Jy het genoeg wroeging met jouself, jy het genoeg dinge wat jy met jouself moet deurwerk. En dan kom so ‘n ding na jou kant toe. Onmiddellik is ek kwaad vir so ‘n persoon en ek sny heeltemal af van so ’n persoon. Dit het reg deur ons lewe so aangegaan. Dit is veral later op die pad wat jy mense teëkom wat baie uitgesproke is oor wat hulle reken die oorsaak van die kinders se probleem is. Party sê jy moet net glo en bid en dan sal die kinders genees word. Ander sê weer: aanvaar dat dit die wil van God is. Dit was vir ons ook verwarrend. Ons was verskeurd tussen passievol glo en gaan vir geloofsgenesing en die standpunt wat sê dat ons nie God moet bevraagteken nie. Om daar iewers ‘n middeweg te kry sodat jy gebalanseerd kan lewe is ‘n kuns wat ek graag sou wou bemeester.
DJdK : Het julle tans nog behoefte aan pastorale versorging?
Pa: Ja ek het nog behoefte daaraan dat die predikant sommer net aankom en sê: ”Ek wil vandag net vir julle bid of net vir julle ‘n stukkie uit die Bybel lees.” Ek wil nie ‘n “issue” maar daarvan nie, maar partykeer vat die ding jou weer van voor af en dan wil jy net iemand hê wat jy kan bel en vra om aan jou te dink. Dit is nie eers nodig dat hy na my toe uitkom nie, maar ek wil net weet daar is ‘n bietjie “backup”.
Ma: Vir my hoef dit nie noodwendig die predikant te wees nie. Vir my gaan dit daaroor dat daar mense is in ons geloofsopset wat uitreik na ons toe. Hierdie behoefte word tot ‘n groot mate aangespreek deur ons selgroep. Weens die totale afwesigheid van betrokkenheid op emosionele gebied het ons by ‘n ander gemeente aangesluit. In ons eie gemeenskap (plaas) het ons geen ondersteuning gehad nie. En toe het ons besluit om na die dorpgemeente toe te kom, want ons moet geestelik versorg word. Daar is nie ‘n manier dat ons nie geestelik versorg word nie veral vir ons vir wie godsdiensbeoefening belangrik is. Ons het ‘n persoonlike verhouding met die Here. Waar ons daar geestelik anoreksies was, is ons dadelik hier opgeneem. Die selgroep vervul grootliks daardie funksie. Hier is vier gesinne wat intens by ons betrokke raak.
Pa: Hulle leer jou huis ken, leer jou hele omstandigheid intiem ken.
Ma: Die tweede gestremde kind kan nie hoor nie, hy is soos ‘n ou klein babatjie. Dit is opmerklik hoe die mans en die vrouens van die selgroep met mekaar kompeteer om ‘n glimlaggie uit hom te kry. Net daardie persoonlike betrokkenheid by ons kind en dat hulle hom aanvaar vir wie hy is. Dit is iets wat jy nie ken so in die algemeen nie. Die meeste mense is baie onbeholpe met enigiets buite die normale.
Ons het vier kinders: die oudste en die derde een is gesond en die tweede en vierde is siek. Seuns. Hulle is nou jong volwassenes. Dit het ‘n invloed op ons kinders gehad. Ons was baie selfversorgend. Ek het ‘n punt daarvan gemaak om nie die hele dag te loop en tjank nie. Dit het iets by ons kinders tuisgebring van jy kan nie op ander staatmaak nie. Toe hulle klein en in die laerskool was,was ons in die emosionele droogteland. Ons het binne ons gemeente krisisse gehad wat uitgekring het. Ons predikant het op daardie stadium persoonlike krisisse gehad. Hierby kan ‘n mens voeg dat daardie nie ‘n baie omgee-gemeenskap is nie. As jy ‘n gestremde kind het dan kyk hulle jou en kyk wat is fout met jou sodat jou kind so lyk. Ons ander kinders het klaar die etiket gehad. Binne die gesin het ons die boodskap uitgedra dat ons ons dinge hierbinne dra. Ons bespreek ons goed net hier by die huis.
Ons gaan nie iewers heen waar die kinders kan aanstoot gee nie. Ons het ook nooit die normale kinders vir die gestremdes laat sorg nie. Maar dit het tog nog ‘n stempel neergesit in die sin dat die seuns huiwerig was om mense huis toe te bring. Ons kinders is baie opsigtelik gestremd.
Ons hele lewe is gekenmerk deur die veranderlikheid wat die gestremde kinders gebring het: ons maak ons planne om as gesin bv. ‘n uitstappie te onderneem - die weer verander – ons planne word gekanselleer, want ons kan ons gestremde kind nie blootstel nie a.g.v. sy brose gesondheid. Die normale kinders word in ‘n sekere sin dinge ontsê.
Ons kinders is ook onderworpe aan ernstige epileptiese aanvalle. Vir die ander kinders is dit altyd ‘n ontstellende ervaring. Maar ‘n mens kan nooit ooit bepaal watter effek dit presies op die ander kinders het nie.
Pa: Ek sou sê ons redding was daarin geleë dat ons ‘n dag op ‘n slag gevat het. Jy dink nie oor more nie. Jy dink nie oor die kinders se gesondheid more nie. Jy vat dit dag vir dag. Jy vat nie more se goed vir vandag nie.
Die pad vorentoe?
Ma: Die dokters het vir ons gesê dat die kinders sewe, agt jaar oud gaan word. Op ‘n stadium het ek ‘n verskriklike frustrasie ervaar want ek het gedink teen daardie tyd gaan ek al onafhanklik wees. Ek het gedink ek sou my gesonde kinders deur die krisis tienerjare kon help. En daar was nie sprake van nie. Die siek kinders was soos babatjies want hoe langer die siekte duur hoe meer neem hulle verstandelike en fisiese vermoëns af.
Dit was op daardie stadium die heel moeilikste, want om met twee kinders wat soos babas is, iewers heen te gaan met die waentjies en om hulle in en uit die kar te kry was ‘n groot onderneming. Ek kan nie winkel toe gaan en twee waentjies stoot nie. Ons kan nêrens heen gaan as my man nie by is nie. Dit het byna ondraaglik geraak.
Ek beplan niks vorentoe nie. Ek het uit die huis begin studeer om die doelwitte wat ek vir myself gestel het om te bereik as die kinders uit huis is, wel realiteit te maak. My studies het niks te make met my kinders se siekte nie. Ek het altyd gewonder wat wil die Here hê moet ek doen. Moet ek vir gestremde kinders gaan skool hou? Maar ek is so moeg van gestremdheid in my eie omstandigheid dat ek nie nog krag gehad het vir ander mense se gestremde kinders nie. Ek werk as berader vir mense met huweliksprobleme.
Pa: Nog iets. ‘n Mens wens nie die kind weg nie, maar ek en my vrou het nog nooit ‘n tyd gehad wat ons alleen is nie. Ons glo dat die Here dit vir ons wel nog sal gun om ‘n tyd saam alleen te wees. Om net spontaan alleen met mekaar te kan wees.
Die afsterwe van die oudste kind.
Ma: Wanneer ‘n mens so betrokke is, is agteruitgang vir jou vreeslik relatief. Ander mense wat jou een maal in ‘n tyd kom sien, kan opmerk dat die kind agteruit gegaan het. Jy as ma ervaar hom maar soos altyd. Ons kinders het vir ons altyd baie kosbaar gebly. Hulle was nooit vir ons ‘n las nie. Ons het ook al die tyd self na hulle gekyk. Ek het met die een van die dokter af gekom toe hoor ek maar die ander een sukkel om asem te haal. Ons het hom gestoom en later hospitaal toe en hy is twaalfuur die volgende oggend dood. Dit het relatief vinnig gekom wat ‘n groot genade is want hy het eintlik versmoor.
Hoe het julle die afsterwe ervaar ?
Pa: Die mense van ons selgroep was ongelooflik ondersteunend. Een vrou het net ingekom en gaan sit. Sy het voortdurend gebid. Ander het gekom en ons selfone gevat en alle oproepe hanteer. Niemand het met ons “interfere” nie. Daar was baie ondersteuning. Ons oudste seun was in Engeland en ons derde seun was in die Kaap saam met vriende met vakansie. Ons moes vreeslik sukkel om ons kinders in die hande te kry. Die ander gestremde outjie het maar by die bediende gebly. Te midde van al die hartseer was die mense se vertroosting vir ons baie werd. Dit was nie OK nie, maar dit was OK.
Ons het baie maal tevore met mekaar oor die afsterwe gepraat. Ons het geweet dit kom maar toe dit kom, was dit nogtans vir ons ‘n groot ding.
Ons het op die oomblik eintlik nog alles wat ons gehad nog steeds by ons - dis net minder. Ek en my man het al baie maal gesê dat wanneer dit weer gebeur dit vir ons baie erger sal wees, want dan is alles weg. Daar gaan ‘n geweldige leë gat wees.
Die ouers van ‘n gestremde kind ervaar dit so persoonlik. Niemand anders kan dit vir jou doen nie en dit is ‘n baie eensame pad. Juis omdat jy jou kind ken, wil jy hom nie graag by ander mense laat bly nie. Hulle verstaan hom nie en ken nie sy behoeftes nie. Dit is ‘n baie eensame pad en ek het opgehou om van ander mense te verwag om te verstaan.
Pa: Jou geestelike “backup” kan nie begin op die dag wanneer jy dit nodig het nie. Dit moet al lankal bestaan. Jou geestelike rugsteun maak dat jy hierdie alleenpad kan loop - nie makliker nie, maar jy kan dit loop. En hierdie geestelike “backup” moet vanuit die gemeente kom, nie net van die predikant nie.
Ons het dit ook ervaar dat wanneer ek “down” gevoel het dan was sy sterk en andersom. As ek gesien het sy gaan sit in die badkamer het ek haar gelos en aangegaan tot sy weer daaruit gekom het. As sy weer sien ek voel so, dan los sy my. Maar ons het dit baie maal gesien dat huwelike geknak het onder hierdie tipe druk.
Ma: Ek het boonop nog skuldgevoelens ook want die genetiese fout kom van my af. Ek kon met koning George getroud gewees het en dit sou nog steeds gebeur het. Ek het dit net een keer gesê, maar my man het my dadelik baie ernstig berispe. Ons het, sonder dat ons dit vir mekaar gesê het, ooreen-gekom dat ons op ons sterkste is wanneer ons saam is en ons het dit nodig vir dit wat nog vir ons voorlê. Krag word afgewentel as daar iets negatiefs is en ons wou dit vermy. Noudat ‘n mens se kinders so oud is as wat hulle is, weet ‘n mens ook nie of jy dit altyd reggekry het nie. Maar dat die Here weet jy het jou beste gegee dit is die belangrikste.
Hoe het julle die tweede gestremde kind se koms ervaar?
Ma: Mense het ons verwyt omdat ons nog verdere kinders gehad het. Hulle het dit ook sommeer reguit vir ons gesê. My broer het gesê: ”Julle het mos geweet waarvoor julle julle inlaat.” Ek dink hy kon sy tong afgebyt het, maar dit het uitgeglip omdat dit was wat in sy gemoed was. Ek het daaroor ook skuldig gevoel veral teenoor ons ouers, want “hier doen ons dit weer aan hulle!”. Ons het die keuse van aborsie ook nog gehad.
DJdeK: Skokgevoelens?
Ek weet net nadat die diagnose van die eerste outjie gekom het , het ek my in die badkamer toegemaak. Ons het toe reeds twee ander kinders gehad . Maar ek het geworstel met die Here in die badkamer. Ek het op die toilet gesit en Hy het met my gepraat, Die Here het nie baie met my gepraat nie, maar toe het Hy met my gepraat. Hy het vir my gevra: “Waaroor huil jy?” My antwoorde was iets soos: My kind is siek; My kind kry swaar; ek weet nie hoe om dit te hanteer nie, en elke keer het Hy net weer gevra:”Waaroor huil jy?” Na elke antwoord wat ek gegee het, het Hy net weer gevra. Tot ek by die punt gekom het waar ek gesê het: ”Here, ek is só jammer vir myself!” En toe bly Hy stil. En toe besef ek my kind het nie verander nie: twee, drie weke gelede het ons nog bal geskop en gelag en boomgeklim. Hy het nie verander nie. Dit is ek wat verander het. Ek het gelag vir sy grappies en nou kan ek nie vir hom kyk of ek huil.
Ek het na my man toe gegaan en vir hom gesê ek het nou baie gehuil, maar ek het nou opgehou. Die Here het my daar nie gelos nie, Hy het my deurgetrek. Ek het ‘n besluit geneem: ek kon gebuk gaan onder skuldgevoelens en afgee aan my potensiaal of ek kan die Een wat in beheer hiervan was, in beheer daarvan los.
Gesin D
DJdK : Wat was julle aanvanklike ervaring?
Ma: Hy het die eerste nag reeds konvulsies gekry en ons het die tweede nag eintlik reeds afskeid geneem. Hy is teater toe, skanderings ondergaan, vervoer na ‘n ander hospitaal. Die dokter het gesê die rit in die ambulans opsigself is lewensgevaarlik. In hierdie tyd was daar ‘n predikant by ons en het hy die hele tyd by ons gebly. Ons het gesit en wag toe hulle hom na die ander hospitaal toe geneem het. Ons het ook besef dat as hy moet gaan, ons vir een dag ‘n kind gehad het. Dit was ‘n tangverlossing en die dokter het swelling van die brein verwag. Daarom het hy medikasie voorgeskryf om die swelling teë te werk, maar die kind het nie daarop gereageer nie. Die drukking het die konvulsies veroorsaak. Hy het tydens die geboorte reeds asemnood ook ondervind omdat dit baie lank geduur het.
DJdK: Pastorale versorging op daardie stadium?
Pa: Ek onthou die dominee was daar. Ek onthou nie wat hy gelees het nie. Hy het wel gelees, maar ek het geen idee wat hy gelees het nie.
Ma: Wat ek kan onthou, is dat hy ons op mediese gebied probeer troos het. Hy het gesê dat daar tog wel dinge is wat nog gedoen kan word om die saak
te verbeter. Ek kan nie onthou dat hy soseer pastoraal met ons gewerk het nie. Hy het wel ‘n gebed gedoen. Hy het ons probeer moed inpraat.
Pa: Ons het eintlik eers op ses maande die finale diagnose gekry. Sy beentjies het oormekaar begin vou. Maar voor die tyd het ons agtergekom dat hy sukkel om te sluk en hy het altyd gehuil as hy wakker was. Hy kon ook nooit op sy eie sit of kruip nie.
Ons het ook nou eers (na 17 jaar) ook die volle breedte van sy gestremdheid agtergekom. Hy het eintlik nou sy plafon bereik wat ontwikkeling betref. ‘n Mens maak sulke spronge: jy hou vas aan die hoop dat hy eendag sal
loop en dan op ‘n dag koop jy maar ‘n rolstoel en besef dat hy nooit sal loop nie.
Die sielkundige het gesê dat hy onopvoedbaar is. Hierdie tipe uitsprake is moeilik om te verwerk.
Ma: Ek weet nie of ons sommer net naïef is nie, maar ons het nog nooit vrae gevra oor hoekom ons so ‘n iemand het nie. Dit was regtig nog nooit by ons ‘n vraag nie. My man se bediening is heeltemal iets anders, ons ervaar dit tot nou heeltemal positief. Ons kind het eintlik sy eie bediening.
Pa: Omdat ons predikante is, is ons (gestremde) kinders eintlik baie gelukkig want hulle het mense om hulle wat omgee en help. Ek het besef die Here het hom vir ons in ons bediening gegee, maar die Here het ook ons vir hom in sy bediening gegee. Die feit dat ek ‘n predikant is, help hom enorm. Daarom is dit ‘n gawe van die Here aan hom. Daar is soveel mense wat nie daardie voorregte het nie. ‘n Mens het ‘n besondere ondersteuningsbasis.
Sy teenwoordigheid in ons lewens en die geloofstryd wat dit bring, het nooit gegaan om opstand of het nooit gedreig om ons van die Here af weg te dryf nie. ‘n Mens vra met tye hoekom. Ons het hom een aand hier met ‘n babasitter gelos en hy het uitgehaak. Toe ons terugkom was die babasitter in ‘n toestand. Ons as mense is nie altyd so eerlik met mekaar nie.
Ons skuif dit maar uit, as ons dink aan die toekoms. Dit is of ‘n mens se geloof begin wankel. Nie geloof in die Here nie, maar geloof in wat met hom in die toekoms gaan gebeur.
Ma: Daar was een keer wat ons altwee, nie getwyfel nie, maar wel gewonder het oor hoe sterk ons geloof in hierdie saak regtig is. Ons het hom geneem na ‘n vrou wat hom met musiekterapie kon help. Ons het van haar niks geweet nie en sy het van ons niks geweet nie. Ons het daar aangekom en sy het hom gevra om iets te sing. Hy het toe ‘n Psalm vir haar gesing. Sy herken toe die lied as ‘n Psalm. En sy sê toe dat hulle ‘n geloofsgeneser by hulle kerk vir ‘n week het en ons moet S… na hom toe vat. Die Here wil nie hê hy moet so wees nie. Ek wou hom nie na ‘n geloofsgeneser toe neem nie. Dit is nie die punt nie, maar sy vra toe ons moet gaan dink waarom die Here ons groep mense op daardie dag bymekaar gebring. Toe begin ons dink: bid ons regtig met ‘n vaste geloof dat die Here hom kan gesond maak of wil ons dit nie hê nie. Wat is die rede dat ons dit net aanvaar?
Pa: Ek glo nog met my hele hart dat die Here hom kan gesond maak, dat hy more in ‘n standerd 8-klas kan instap. Ek glo nog die Here kan alles doen.
Die musiekvrou het gesê dat sy in sy oë kan sien dat die Here nie wil hê hy moet so wees nie.
DJdK: En in die gemeente?
Ek is grens toe opgeroep toe die outjie ses weke oud was. Terwyl ek op die grens was, het ek ‘n beroep gekry, het dit aanvaar en is by my terugkoms bevestig. Ek het toe twee kollegas in daardie gemeente gehad, maar hulle het nie in die besonder aan ons aandag gegee nie. Die ondersteuning het eerder van lidmate gekom as van die predikante. Ons het gevind dat party mense kan so iets hanteer en ander kan nie. Ons vind die reaksie by kinders ook. Een kind sal met hom speel en die ander glad nie.
DJdK: Hoe hanteer julle tans die feit dat S… gestrem is.
Hier het nou hierdie ding gebeur en dit is a.g.v. die sondigheid in die wêreld. Dit is soos die dood maar ons sal nooit gemaklik wees met doodspastoraat nie. Hierdie is ‘n teennatuurlike ding. Maar ons aanvaar dit.
Ma: Dit was nog nooit ‘n kwessie dat ons ons kind vergelyk het met kinders wat normale ontwikkelingspeil handhaaf nie. Vir ons was dit wonderlik toe hy sy eie toebroodjie kon vashou en eet. Dit was ‘n groot saak. Dit was vir ons ook makliker omdat hy ons eerste kind was. Ons het nie die verwysing van ‘n normale kind gehad nie.
Pa: ‘n Ander dominee in die kerkverband het ‘n geweldige worsteling met die Here omdat hulle eerste outjie ook gestrem is. Die kind gaan ook agteruit. Sy vrou het ‘n goeie loopbaan en die vraag is nou of hy haar moet dwing om op te hou werk om die kind op te pas.
Pa: Ons het ‘n baie oulike ouderling wat ons ondersteun. Hy betrek die kinders baie mooi en hulle gaan kuier ook graag by die ouderling en sy vrou. Hulle ondersteun wel, maar versorg nie regtig pastoraal nie. Ons het wel met die professor in Pastoraal gesprekke gehad en dit het baie beteken.
DJdK. Gesprek met die ander kinders:
Hoe voel dit om so ‘n boetie te hê?
Sussie: Dit is nie baie lekker nie, want as ‘n mens in die dorp stap dan kyk al die mense jou so aan. Ons kan ook nie altyd iewers gaan sit nie, want hy kan nie inkom nie. Maar dit maak nie regtig saak nie. Party is baie gaaf met hom maar ander mense gril vir hom.
DJdK: En julle maats?
Dit is nie vir ons maats sleg om hier te kom nie. Hulle is eintlik almal mal oor S…. Miskien nuwe maats.
Dit is partykeer lekker om hom te hê maar regtig, as hy begin om te oordryf en aan te gaan om stout te wees, sy radio kliphard sit, dan is dit rerig nie lekker nie. Want soms moet ek leer en my kamer is langsaan hom en dan wil hy nie die radio sagter sit nie.
Hy kan lekker snaaks ook wees en dan lag ons vir hom.
Pa: Die kinders is regtig meer verantwoordelik. Hulle moet soort van instaan vir hom selfs al is daar ‘n babasitter. Maar oor die algemeen is hulle meer verantwoordelik. Hierdie kinders is ook ernstiger.
Oudste sussie : Ek wil die hele tyd weet waar die ander sussie is en waar die boetie is. Ek voel ek moet hulle altwee oppas. Ek wil hom beskerm teen mense wat bv. sy goed wil vat en wat hom nie verstaan nie.
Ma: Dit word nou al hoe moeiliker want hy word swaarder. En daarmee saam: as ‘n klein gestremde kindjie kwyl of morsig eet, is dit aanvaarbaar, maar dit word al hoe moeiliker as dit met ‘n volwassene gebeur. ‘n Mens kan egter die lewe nie sonder hom indink nie.
Pa: ‘n Mens se pastorale aanslag verander nogal met so ‘n kind in die huis.
Gesin E
Enkelouer, ma: Ek het ook nog ‘n gestremde broer wat in die Vrystaat in ‘n ouetehuis bly. Hy het tot op so standerd 6 vlak ontwikkel en kon so op ‘n manier beskermde werk verrig. My ma het Duitse masels gehad toe sy hom verwag het.
DJdK: Wat van jou gestremde kind? (vierde kind)
R… se geboorte was normaal, maar op ses weke het hy in ‘n spasma gegaan en dit het later geblyk ‘n epileptiese aanval te wees. Die aanvalle het al hoe meer geword. Op daardie stadium was my man op die kerkraad, maar ons het toe nie eintlik pastorale ondersteuning gehad nie. Ons het eers op 5½ maande agtergekom dat daar groot fout is.
Ek het op daardie stadium baie vrae vir die Here gevra. In hierdie tyd moes die kind Johannesburg toe gaan vir toetse. Toe ons in die hospitaal kom, kry ons ‘n ander kind daar wat so erg deur sy ouers mishandel is, dat sy hele liggaam omtrent vermink was. Ek het toe baie geworstel met die feit dat die Here vir daardie mense ‘n gesonde kind gegee het, wat hulle nie wou hê nie en baie verwoes het. Ek, wat baie graag ‘n gesonde kind wou hê en hom ook ordentlik sou grootmaak, kry ‘n gestremde kind wat nie kan praat nie en erg gestremd is.
Ek het dit ook as straf van die Here ervaar oor die feit dat ek vroeër so skaam was vir my broer. Ek is nou ook soms nog skaam vir R… . My kinders is nie skaam vir R… nie.
Dit was baie traumaties vir die gesin op daardie stadium. Die dokters het ook gesê dat die kind nie baie oud sou word nie. Ons het dus voortdurend met die gedagte saamgeleef.
DJdK: Hoe het die predikant en die kerk jou destyds ondersteun?
Ons predikant het met ons gesprekke gevoer. Hy het ons ook probeer voorberei op die moontlike vroeë afsterwe van die kind. Ons het die bystand van die kerk op daardie stadium positief ervaar.
DJdK: Watter invloed het R… op julle gesin gehad?
Ma: My man was ‘n baie sosiale persoon ( hy is intussen oorlede nadat ons al ’n paar jaar reeds geskei is). Hy kon op die ou end nie die verant-woordelikheid van so ‘n kind hanteer nie. Hy het my ook blameer vir die probleem. Ek weet ook nie of R… werklik die rede was nie. My man was baie lief vir hom, al het hy nooit die verantwoordelikheid vir sy versorging aanvaar nie. My ouers was baie ondersteunend al kon ek sien dat dit vir hulle ook baie moeilik was.
Ek kry nog steeds swaar. Ek wil nie hoor (wat so baie mense vir my sê) dat die Here net spesiale mense kies om sulke kinders voor te gee nie. Ek is nie so ‘n spesiale persoon nie, daarom kry ek nog steeds swaar. Veral nou dat my man oorlede is, is die volle las van die versorging van die kind op my. Hy is tans in ‘n inrigting in Pretoria wat baie duur is. Ek voel nog steeds elke dag skuldig oor hom. Moet ek hom nie self versorg nie? Is dit nie wat die Here van my verwag nie?
DJdK: Is jy bekommerd oor R.. se toekoms?
Oor die pad vorentoe voel ek rustig. My ander kinders is regtig baie lief vir R.... My oudste dogter het belowe om die verantwoordelikheid vir sy versorging oor te neem as ek nie meer kan nie.
My broer is ook bereid om te help Ek het by my kerk gaan aanklop vir finansiële steun om hom daar te hou waar hy nou is en die proses is aan die gang. Die maatskaplike werkster kom my môre sien.
*********************************